به نام خدا
زخم فشاری
زخم بستر چیست؟
زخم بستر همان زخم فشاری است که به دلیل بی حرکتی طولانی مدت
(می تواند ۲۴ ساعت باشد)در بعضی نواحی بدن که در تماس با تخت خواب است ایجاد میشود. این زخم به علت کاهش خونرسانی محل،ایجاد می شود.
زخم بستر از یک قرمزی ساده در سطح پوست شروع شده و به سرعت گسترش
می یابد و به صورت زخم، تاول تا بافتهای زیر پوست و استخوان بیمار پیشروی
می کند. مخصوصا در بیماران پیر و افرادی که مرض قند یا دیابت دارند. در صورتی که متوجه هرگونه قرمزی در پوست بیمار شدید بلافاصله باید اقدامات درمانی را شروع کنید.چون در عرض کمتر از چند روز این زخم،کلیه بافت را از بین میبرد. این
زخم بیشتر در قسمت هایی که تحت فشار بوده(در بخش های استخوانی بدن، چون در این قسمت فشار بیشتری بر پوست وارد میشود و چربی کمتری برای محافظت از این ناحیه وجود دارد)و یا در تماس مستقیم با ملحفه بیماران می باشد، دیده می شود.
درجه بندی زخم فشاری
درجه ۱:پوست شکننده یا لایه سطحی پوست از بین رفته است و رنگ آن به قرمز ارغوانی تغییر کرده است. آزرده شدن پوست میتواند منجر به گرم تر شدن پوست اطراف ضایعه شود.
در این مرحله زخم فشاری میتواند به طور کامل با برداشتن فشار از روی ناحیه التیام پیدا کند.
درجه ۲:
کاهش قسمتی از ضخامت پوست سبب درگیری اپیدرم و درم یا هردو شده که به صورت تاول(برجستگی دوکی شکل) یا سائیدگی ظاهر می شود.
پوست ممکن است شکسته یا تاول زده و در یک نگاه پوست اطراف زخم ملتهب و برافروخته به نظر می رسد.
درجه ۳:
کاهش تمام زخامت پوست ، منجر به تخریب یا نکروز بافت زیر جلدی شده که می تواند به طرف پایین(داخل)پیشرفت کند. تخریب بافتی بیشتر از آنچه که در سطح زخم نشان می دهد در زیر پوست پیشرفت می کند. در این مرحله زخم ظاهری شبیه دهانه آتشفشان دارد.
درجه ۴:
تخریب وسیع بافت همراه با نکروز یا تخریب عضلات استخوان یا ساختار حمایتی با یا بدون کاهش تمام ضخامت پوست. در این درجه ، به دنبال تخریب بافت بدن، استخوان، عضلات، تاندون و مفاصل، زخم عمیق و حفره ایجاد می شود.
نواحی تحت فشار کجا هستند؟
مهم ترین نواحی تحت فشار شامل قوزک پا، پاشنه پا، زیر باسن، بین دو باسن، مهره های کمر، مهره های گردن، زیر آرنج، زیر کتف و لاله گوش میباشند.
مواردی که باعث ایجاد زخم فشاری میشوند چیست؟
- تشک نامناسب (سفت بودن)
- ساییدگی در صندلی یا بستر
- استفاده از لگن جهت بیمار به طور نا مناسب
- ملحفه خیس یا تا خورده یا چروک شده
- کشیدگی پوست با ملحفه
- هر وسیله ای که زیر بدن بیمار قرار بگیرد و روی آن فشار آورد
- پوشش پلاستیکی زیر پای بیمار
- عدم حمام کردن بیمار
- خوابیدن طولانی مدت در یک وضعیت ثابت و ماساژ ندادن بیمار
عواملی که باعث کاهش سرعت روند بهبودی زخم می شود
- سوء تغذیه
- کم خونی
- بالا بودن قند خون
- مقاومت به انسولین
- عدم برداشتن فشار از روی موضع و وجود فشار ممتد روی پوست
عوامل موثر در بهبودی زخم
- بر داشتن فشار از روی زخم و تغییر وضعیت بیمار
- مراقبت از زخم و انجام پانسمان مناسب و صحیح
- حفظ و بالابردن سطح بهداشتی بیمار
- تغذیه مناسب: استفاده از آب،کربوهیدرات ،پروتئین و چربی به میزان کافی
ویتامین های موثر در بهبود زخم:
- ویتامین ایE : انواع میوه ها و سبزیجات و آجیل ها
- ویتامین دی: Dموجود درجگر ماهی و نورخورشید
- ویتامین آ :Aموجود در جگر هویج کلم پیچ
- ویتامین:B موجود در غلات آجیل ماهی تخم مرغ
- ویتامین Cث: موجود در سیب زمینی و انواع میوه های قرمز رنگ
- ویتامین 3ب: ( نیاسین که کمبود آن باعث مشکلات پوستی و سرطان ها می شود. موجود در سبوس برنج و گندم، دل، جگر و قلوه)
- چای سبز ( کمک کننده برای ترمیم پوست)
- سلنیوم ( مواد غذایی دریایی ، تخم مرغ، سیر ، قارچ و مغزیجات)
- روی ( موجود در جگر گوساله ، گوشت گاو، عدس، لوبیا سفید، زرده تخم مرغ و جو دوسر)
توجه داشته باشید که زخم فشاری مانند کوه یخ است یعنی بافتهای زیرین بیشتر از آنچه به نظر می رسد درگیر شده اند.
برای پیشگیری از زخم فشاری چه کنیم؟
با رعایت موارد زیر پیشگیری از زخم فشاری بسیار آسان خواهد بود.
- بیمار تغذیه مناسب و کافی داشته باشد.
- بیمار آب کافی بنوشد تا پوست بییمار طراوت کافی را داشته باشد.
- هر دو ساعت وضعیت بیمار را تغییر دهید و فشار را از روی پوست بیمار بردارید عکس ساعت گرد
- سعی کنید بیمار را هرروز حمام کنید. اگر این امکان وجود ندارد حداقل روزی یک بار همه بدن را در تخت با آب گرم، شستشو داده و خشک کنید.
- روزانه ملحفه بیمار تعویض شود.
- ملحفه بیمار از جنس نخی یا پنبه انتخاب شود.
- در صورتی که ملحفه بیمار خیس شد بلافاصله تعویض شود.
- از ملحفه مرطوب زیر بدن بیمار استفاده نشود.
- روکش پلاستیکی به طور مستقیم با بدن بیمار تماس نداشته باشد و حتما روی روکش از ملحفه نخی یا پنبه استفاده کنید.
- نواحی که زیاد عرق میکند مانند کشاله ران، بین دو باسن، زیر بغل با آب و صابون و به خوبی شسته شود.
- بعد از هربار حمام کردن جهت جلوگیری از خشک و حساس شدن پوست، بدن بیمار را میتوانید با لوسیون بچه، روغن زیتون یا روغن بادام ماساژ دهید.
علائم عفونی شدن زخم:
دردناک شدن اطراف زخم، بدبو شدن ، عفونت زرد یا سبز رنگ و تورم در اطراف زخم از علائم و نشانه های عفونی شدن زخم می باشد. تب، گیجی، افزایش ضربان قلب و ضعف جسمانی نیز از نشانه های پخش شدن عفونت در بدن می باشد.
اقدامات مراقبتی بعد از ایجاد زخم:
تغذیه مناسب
جلوگیری از عفونت(شست و شوی زخم با سرم)،
تعویض منظم پانسمان،
استفاده از لگن بیمار به صورت مناسب
تغییر وضعیت بیمار به صورت مداوم.
پانسمان پیشرفته:
امروزه از روشهای نوین برای درمان این زخم ها استفاده می شود که تاثیر بسزایی در پیشرفت بهبودی آنها دارد که به پانسمان های تخصصی معروف هستند . در این روش ها، از پانسمان های پیش ساخته ای استفاده می شود که دارای نقره یا کربن (برای جلوگیری از عفونت و بوی نا مطبوع زخم) و یا مواد معدنی(که در رشد سلولی تاثیر دارند) می باشند.این پانسمان ها توسط کارشناسان دوره دیده زخم طبق شرایط زخم انتخاب و استفده می شود.
در صورت نیاز به انجام پانسمان پیشرفته طبق صلاحدید پزشک، کارشناسان زخم این مرکز روزهای دوشنبه و پنج شنبه زخم بیماران را بررسی و پانسمان میکنند و پس از ترخیص نیز می توانید جهت تعویض پانسمان توسط کارشناسان زخم، روزهای دوشنبه و پنج شنبه ساعت 11 تا 13 به اتاق پانسمان در کلینیک ویژه مراجعه نمایید
تشک مواج:
تشک مواج هم یکی از اقدامات مراقبتی است که هم جهت پیشگیری ایجاد زخم فشاری و هم جهت پیشگیری از عود زخم فشاری مورد استفاده قرار میگیرد. این تشک در بیمارانی استفاده می شود که باید به مدت طولانی در بستر استراحت کنند. تشک مواج که یک روکش ضد آب دارد با توجه به وزن بیمار تنظیم می شود و به صورت اتوماتیک قسمت های مختلف تشک از هوا پر و خالی می شود که این کار باعث میشود فشار روی یک نقطه از بدن وارد نیاید و از زخم بستر تا حدودی جلوگیری می کند.
چک کنید که تشک همیشه به برق وصل یاشد هرگز شیء تیزی در تشک فرو نکنید چون در اثر سوراخ شدن کارایی خود را از دست می دهد.
تهیه و تنظیم:
فاطمه دهدشتی ـ کارشناس زخم
