دستورالعمل دارودهی ایمن و بی خطر 

تعاریف

تزریق  ایمن:

تزریقی ایمن تلقی می‌شود که به  ارائه‌کننده خدمت ، بیمار و محیط‌زیست صدمه‌ای وارد نسازد.

داروهای پرخطر

داروهایی که اگر به‌اشتباه مورداستفاده قرار بگیرد موجب مرگ یا آسیب شدید بیماران می‌شود اگرچه مصرف این داروها شایع نیست ولی عوارض به‌جامانده بسیار شدید و غیرقابل‌جبران است.این داروها با برچسب قرمز مشخص می‌شوند که نشان‌دهنده هشدار بالا در زمان مصرف می‌باشد و دارو دهی طبق دستورالعمل داروهای هشدار بالای وزارت بهداشت انجام می‌گردد.

داروهای  مشابه

داروهایی که ازنظر شکل و ظاهر و آوا مشابه هستند و باعث ایجاد خطا در دارو دهی می‌شوند، این داروها با برچسب زرد مشخص می‌شود که نشانه احتیاط در زمان استفاده و خطر ایجاد خطای دارویی است.

داروهای ضروری

داروهایی که با تعداد مشخص در هر بخش به‌صورت مجزا  وجود دارد که طبق کمیته اقتصاد درمان مرکز و به علت تأمین داروها به‌صورت شبانه‌روزی از طریق داروخانه لیست داروهای ضروری بخش‌ها حذف گردیده است و این لیست جهت داروهای اورژانس طبق دستورالعمل کشوری فقط در بخش اورژانس وجود دارد

داروهای حیات‌بخش

شامل داروهای ترالی احیا و آنتی دوت ها می‌باشد که لیست آنتی دوت ها با درج محل تهیه آن‌ها در هر بخش در معرض دید کارکنان وجود دارد و در صورت نیاز در کمتر از 4 دقیقه بر بالین بیمار آماده شود.

مهارت مسئول :    

مسئول بخش ،مسئول شیفت ، کلیه کارکنان بخش‌های اورژانس و بستری

شرح اقدامات :      

پرستار/ماما مسئول بیمار درخواست دارویی پزشک را ازلحاظ نام و نام خانوادگی بیمار، نام دارو، دوز دارو، راه مصرف دارو، زمان شروع مصرف دارو و در صورت تعیین زمان خاتمه مصرف دارو، کنترل می‌نماید. 

در صورتیکه داروی پرخطر جزء درخواست پزشک است علاوه بر پرستار /ماما کنترل‌کننده درخواست یک نفر شاهد نیز با درج مهر وامضا و ثبت کلمه شاهد داروی پرخطر، درخواست پزشک را تأیید می‌نماید.

پرستار/ماما مسئول بیمار درخواست دارویی نوشته‌شده توسط پزشک را پس از کنترل و درج تاریخ و ساعت و مهر و امضا ، با جزئیات کامل شامل: تاریخ شروع ، نام و شکل دارو، دوز دارویی،  روش تجویز، ساعت تجویز، و احتیاطات لازم (در قسمت توضیحات )در کاردکس دارویی بیمار ثبت می‌نماید.

تمامی درخواست‌های دارویی  ثبت‌شده در پرونده بیمار طی 24 ساعت گذشته توسط پرستار/ ماما مسئول شیفت صبح در هرروز مجدداً کنترل  و با کاردکس مطابقت داده می‌شود  و کلمه Recheck همراه با تاریخ ساعت و مهر و امضا در پرونده درج می‌گردد.

کلیه داروهای هر بیمار در باکس دارویی مخصوص همان بیمار در تریتمنت چیده شود.

پرستار/ ماما مسئول بیمار قبل از آماده کردن دارو و قبل از شروع کار اصول آسپتیک و ایمنی مثل شستن دست‌ها و پوشیدن دستکش را رعایت کند.

دارو دهی در هر بخش طبق قانون کیس متد توسط پرستار/ مامای مسئول بیمار انجام می‌شود.

پرستار/ ماما مسئول بیمار داروها را درون یک سینی و یا ترالی مخصوص دارویی به اتاق بیمار برده و پس از اطمینان از تطابق نام و نام خانوادگی بیمار با دستبند شناسایی و پرسش نام بیمار از ایشان در بیماران هوشیار و تطابق دستبند شناسایی با مشخصات ثبت‌شده در پرونده و کاردکس دارویی در بیمار با کاهش سطح هوشیاری یا بیمارانی که قادر به معرفی خود نمی‌باشد، اقدام  به آماده نمودن دارو بر بالین بیمار می‌نماید.

لازم است قبل از دارو دهی به نکات مصرف دارو به‌طور مثال شروطی که پزشک در برگ دستورات مرقوم نموده و یا نکاتی که در فارماکولوژی برای هر دارو به‌صورت استاندارد موجود است توجه شود.

در دارو دهی به قانون(  7صحیح ) بایستی توجه گردد.

قانون 7RIGHT

1) بیمار صحیح

2) داروی صحیح

3) زمان صحیح

4) راه مصرف صحیح

5) دوز صحیح

6) ثبت صحیح

7) تجویز صحیح

در هنگام تجویز  داروهای پرخطر تمامی اقدامات شامل کنترل، آماده‌سازی، شناسایی بیمار و تجویز دارو در حضور پرستار شاهد انجام و جهت ثبت در قسمت گزارش پرستاری با درج کلمه شاهد داروی پرخطر توسط ایشان  مهر و امضا می‌شود.

مستندسازی

در هنگام ثبت دارو در قسمت اقدامات دارویی گزارش پرستاری تمامی جزئیات دارو دهی شامل شکل و نام دارو، دوز تجویزی ، روش تجویز و ساعت تجویز بافرم 24 ساعته یادداشت می‌گردد.

در گزارش پرستاری، در صورتیکه در طول شیفت کاری تأثیر داروی تجویزشده قابل ارزیابی باشد، پاسخ بیمار به داروی فوق به‌صورت دقیق ثبت می‌گردد.

اگر بیمار به هر دلیلی از مصرف دارو امتناع کرد می‌بایست ضمن اخذ رضایت آگاهانه از عدم درمان  به پزشک معالج اطلاع‌رسانی کرده و در گزارش پرستاری ثبت گردد.

در صورتیکه به هر دلیلی دارو در داروخانه بیمارستان موجود نبود یا امکان تهیه دارو وجود نداشت به پزشک معالج اطلاع داده و دستورات جایگزین ایشان را اجرا و تمامی وقایع به‌صورت کامل با درج تاریخ و ساعت در گزارش پرستاری ثبت نمایید.

پرستار/ ماما مسئول بیمار در صورت بروز حساسیت به داروی تجویزشده، بعد از قطع فوری دارو و انجام اقدامات اولیه، مراتب را به پزشک معالج اطلاع داده و دستورات ایشان را اجرا وکارت ADR را تکمیل و به داروخانه ارسال می‌نماید و تمامی اقدامات انجام‌شده را در گزارش پرستاری ثبت می‌نماید.(کارت ADR  پس از بررسی و تأیید توسط مسئول فنی داروخانه جهت ارسال به معاونت غذا و داروی وزارت بهداشت و بازنگری لیست داروهای هشدار بالا به معاونت غذا و داروی دانشگاه ارسال می‌گردد.)

هریک از کارکنان درمان در صورت مشاهده هرگونه خطای دارویی از شروع تا پایان فرایند (درج نسخه، نسخه‌پیچی، دارو دهی و ثبت) پس از ثبت در برگ گزارش خطا جهت درس‌آموزی و طرح در کمیته دارو درمان، خطای مربوطه را به دفتر بهبود کیفیت ارسال می‌نماید.( لیست داروهای مشابه بر اساس خطاهای ارسالی به‌صورت سالانه بازنگری خواهد شد).

زمان دارو دهی

لازم به ذکر است خون و فراورده‌های خونی و اکسیژن نیز دارو تلقی شده و شامل دستورالعمل فوق می‌باشد.

از مصرف دارو توسط بیمار باید اطمینان حاصل شود و هرگز دارو بدون مسئول بر روی میز دارو  و در اتاق بیمار رها نشود

 قبل و بعد از تجویز هر دارو ملاحظات مربوطه مثل کنترل قند خون، کنترل علائم حیاتی و سطح هوشیاری انجام و در گزارش پرستاری ثبت گردد.

دارو دهی طبق پروتکل بیمارستان در ساعت مقرر انجام‌شده و لازم است به تداخل زمان دارو دهی با خواب و تغذیه بیمار توجه شود.

در اطفال و نوزادان که والدین حضور دارند باید دارو توسط پرستار مسئول بیمار با کمک والدین به کودک داده شود.

هرگز مابقی داروی حل‌شده در سرنگ، نگهداری نشود.

هنگام تجویز داروها پرستار مسئول بیمار موظف است که دارو را ازلحاظ ظاهر دارو و شفافیت و وجود ذرات خارجی ... بررسی کند

بعد از مصرف شربت پرستار درب آن را با یک گاز مرطوب تمیز کرده و پس‌ازآن درج تاریخ بر روی آن شود

تلفیق دارویی

زمان پذیرش:

پرستار/ماما در زمان پذیرش بیمار ضمن ارزیابی اولیه لیست داروهای را که بیمار در منزل استفاده می‌کند از وی یا همراه ایشان پرسیده و در برگه ارزیابی اولیه ثبت می‌کند.

پرستار/ماما درصورتی‌که داروهای مصرفی بیمار 5 یا بیش از  5 قلم باشد، لیست داروها را در فرم تلفیق دارویی وارد کرده و جهت اضافه کردن داروهای جدید و درج مهر و امضا به پزشک معالج ارائه داده سپس به‌منظور بررسی و اعمال‌نظر داروساز به داروخانه تحویل می‌دهد.

داروهای مصرفی شامل داروهای شیمیایی،گیاهی، مکمل‌های که توسط پزشک تجویزشده یا نشده است می‌باشد.

پزشک داروساز در همان روز فرم را بررسی و بعد از ثبت پیشنهاد‌ها با درج مهر و امضا به بخش عودت می‌نماید.

پرستار فرم بررسی‌شده را جهت اجرا به تأیید پزشک معالج می‌رساند.

پزشک معالج بعد از بررسی پیشنهاد‌های داروساز دستورات دارویی بیمار را در قسمت دستورات پزشک ثبت می‌نماید.

پرستار دستورات دارویی را بعد از کنترل ضمن درج تاریخ و ساعت و تعداد موارد، مهر و امضا نموده و جهت اجرا در کاردکس ثبت می‌نماید.

زمان صرف شده جهت انجام مراحل فوق حداکثر 24ساعت می‌باشد

در زمان ترخیص

پرستار/ ماما  24 ساعت قبل از زمان ترخیص مجدداً فرم تلفیق را با داروهای پیشنهادی پزشک معالج و داروهای مصرفی در منزل بیمار تکمیل کرده وجهت اضافه کردن داروهای موردنیاز زمان ترخیص و درج مهر و امضا به پزشک معالج ارائه داده سپس به‌منظور بررسی و اعمال‌نظر داروساز به داروخانه تحویل می‌دهد.

پزشک داروساز در همان روز فرم را بررسی و بعد از ثبت پیشنهاد‌ها با درج مهر و امضا به بخش عودت می‌نماید.

پرستار فرم بررسی‌شده را جهت اجرا به تأیید پزشک معالج می‌رساند.

پزشک بعد از بررسی پیشنهاد‌ها داروساز دستورات دارویی بیمار را جهت ترخیص و استفاده بیمار در منزل در قسمت دستورات پزشک و نسخه دارویی یا دفترچه درمانی بیمار ثبت می‌نماید

پزشک معالج و پرستار/ ماما دستورات دارویی و روش مصرف را جهت آموزش به بیمار در برگه آموزش به بیمار ثبت و مهر و امضا می‌نماید.

پزشک معالج و پرستار/ ماما دستورات دارویی و روش مصرف را با زبان ساده و قابل‌فهم به بیمار آموزش می‌دهد.

پرستار/ ماما انجام تلفیق دارویی و موارد آموزشی را در گزارش پرستاری ثبت و با درج تاریخ و ساعت ، امضا و ممهور می‌نماید.

مجتمع آموزشی پژوهشی درمانی خیرین سلامت ( خیّرین سلامت )

دارودهی ایمن

پرستار/ ماما مسئول بیمار از قرارگیری صحیح کاتتر ( آنژیوکت ، picc , cvline) در رگ بیمار اطمینان حاصل کند

پرستار/ ماما مسئول بیمار می‌بایست که دوز دارو را و محاسبات دارویی خود را با حضور پرستار شاهد هم مجدد انجام دهد و سرعت انفوزیون و زمان و دوز انفوزیون را به‌دقت در گزارش پرستاری بنویسد.

در انفوزیون های وریدی برای محلول هایپر تونیک از وریدهای کوچک و سطحی استفاده نشود.

در صورت انفوزیون داروی وریدی از طریق سرم ،محتویات سرم بر روی مشخصات به‌صورت کامل و خوانا نوشته شود .

در صورتیکه باتل سرم ، میکروست و یا پمپ سرنگ حاوی داروی پرخطر است از اتیکت قرمز استفاده کند.

کنترل عفونت

درج تاریخ بر روی اتصالات شامل ست سرم،میکروست ......الزامی و مطابق با دستورالعمل اتصالات می‌باشد.

جهت  اضافه کردن دارو و جلوگیری از خلأ ، بدنه باتل سرم دارو را سوراخ ننمایید

در صورت وجود ویال های مولتی دوز در بخش طبق دستورالعمل داروهای مولتی دوز اجرا شود به این صورت که :

در هر بار کشیدن دارو باید از سرنگ و سرسوزن مجزا استفاده شود

هرگز در ویال مولتی دوز نباید سرسوزن باقی بماند

به دلیل احتمال آلودگی ویال های مولتی دوزی بازشده، در فضای باز بخش قرار نمی‌گیرد

ویال های چند دوزی در صورت فاقد محافظ آنتی باکتریال باشد در پایان هر شیفت دور انداخته شود. ( به توصیه‌های شرکت سازنده بر روی ویال توجه شود )

پرستار / ماما موظف است که در اسرع وقت بعد از کشیدن داروی مولتی دوز اقدام به تجویز آن نماید.

پرستار/ ماما مسئول بیمار موظف است بعد از آماده کردن ویال های مولتی دوز ، بر روی ویال تاریخ و زمان آماده نمودن دارو، نوع و حجم حلال ، غلظت نهایی دارو ، تاریخ باز شدن دارو و نام فردی که دارو را  آماده نموده را یادداشت نماید.

پرستار مسئول بیمار موظف است بعد از اتمام دارو دهی جهت ایمنی سرسوزن واشیائ برنده مثل آنژیوکت ،بیستوری ،اسکالپ وین ،ویال های شکسته را در سفتی باکس انداخته و امحا کند.

حتماً باید در ترالی مخصوص دارو دهی سفتی باکس وجود داشته باشد و درصورتی‌که  3/4 آن پر شد به نحو مناسب درب آن بسته و دفع شود.

پرستار مسئول بیمار موظف است بعد از اتمام دارو دهی جهت ایمنی ویال های خالی دارو را در ظرف قهوه‌ای انداخته و امحا کند

در مواردی که احتمال ابتلا به عفونت وجود دارد پزشک داروی پروفیلاکسی را قبل از عمل شروع می‌کند.

درحالی‌که تک‌دوز آنتی‌بیوتیک باهدف پیشگیری در تمام اعمال جراحی کفایت می‌کند , مدت‌زمان تجویز آنتی‌بیوتیک در تمام اعمال جراحی باید کمتر از 24 ساعت باشد.

پرستار/ ماما در صورت تغییر در آنتی‌بیوتیک  بیمار ، یا بستری  شدن بیمار بیشتر از 10 روز  در بخش همراه با مصرف آنتی‌بیوتیک به کارشناس کنترل عفونت اطلاع می‌دهد .

پرستار کنترل عفونت و پزشک کنترل عفونت  بیماران بستر ی به مدت طولانی با آنتی‌بیوتیک طولانی‌مدت را ویزیت و اقدامات اصلاحی را به کمیته کنترل عفونت ارائه می‌دهد.

آموزش به بیمار

قبل دارو دهی مراحل انجام فرایند و عوارض احتمالی برای بیمار توضیح داده شود

آموزش‌های ارائه‌شده در خصوص دارو به بیمار به‌عنوان آموزش حین بستری در گزارش پرستاری ثبت گردد.

زمان و نحوه استفاده و عوارض احتمالی دارو در منزل ضمن ثبت در برگ آموزش به بیمار با زبان ساده به بیمار توضیح داده و در گزارش پرستاری ثبت  گردد.

منابع : دستورالعمل وزارت بهداشت  و دارو دهی ایمن و تجارب بیمارستانی

                                                           جدول اسامی تهیه‌کنندگان  دستورالعمل

مجتمع خیرین سلامت

داروهای پرخطر