راهنمای تغذیه با شیر مادر پس از سزارین
مادر عزیز
بارداری و تولد نوزاد از مهم‌ترین و حساس‌ترین لحظات عمر هر انسانی محسوب می‌شود. خواه نوزاد با زایمان طبیعی و یا سزارین متولد شود، تغذیه او با شیر مادر به‌عنوان بهترین شروع، از اصول مشابهی پیروی می‌کند. شیردهی مزایای بسیاری دارد ازجمله موجب جمع شدن سریع‌تر رحم و تسریع بهبودی جسم و روان مادر پس از زایمان می‌گردد و مادر احساس توانمندی می‌کند، بعلاوه رابطه عاطفی نزدیک‌تری را بین مادر و نوزاد فراهم می‌کند.
توصیه‌های تغذیه‌ای شیرخوار
1. شیر روزهای اول که آغوز نام دارد، حاوی مواد بسیار مغذی بوده و به‌عنوان اولین واکسن نوزاد برای پیشگیری از ابتلا به انواع بیماری‌ها تلقی می‌شود.
2. شیر مادر حاوی تمام مواد مغذی موردنیاز شیرخوار است. کودک را در 6 ماه اول تولد به‌طور انحصاری )فقط( با شیر مادر تغذیه کنید. بدین معنی که از دادن آب، آب‌قند، شیر مصنوعی و سایر مایعات و غذاها در 6 ماه اول به شیرخوار بپرهیزید.
3. غذای کمکی را پس از پایان 6 ماهگی)180 روزگی( شروع کنید و شیر مادر را تا پایان 2 سالگی یا بیشتر همراه با غذا ادامه دهید.
4. شیرخوار را مکرر در هرزمانی که نیاز دارد، به پستان بگذارید تا تولید شیر زیاد شود. وقتی جریان شیر برقرار شد، معمولاً شیرخوار 10-12 بار در شبانه‌روز شیر می‌خورد و ممکن است بعضی روزها بیشتر هم نیاز داشته باشد.
5. مهم‌ترین عامل در افزایش شیر مادر، مکیدن مکرر و تخلیه مرتب پستان‌ها برحسب میل و تقاضای شیرخوار در شب و روز است. شیر را نه برحسب ساعت بلکه به میل و دلخواه شیرخوار به او بدهید.
6. از به کار بردن پستانک و شیشه شیر که سبب کاهش میل مکیدن پستان توسط شیرخوار و درنتیجه کاهش شیر مادر، انتقال آلودگی، عفونت و بیماری، تغییر فرم دندان‌ها و قالب فک شیرخوار و اختلال در مکیدن می‌شود، جداً پرهیز نمایید.
7. با شیرخوار خود در یک اتاق باشید و در کنار یکدیگر بخوابید. هم‌اتاقی مادر و نوزاد برای مادر سزارین شده دارای مزایای بسیاری است.
8. در صورت جدایی مادر و شیرخوار به هر علتی و عدم امکان تغذیه مستقیم از پستان، شیر خود را دوشیده و آن را به کمک فنجان به شیرخوار بدهید.
9. در صورت بروز مشکلات پستانی مثل زخم و شقاق نوک پستان که معمولاً به دلیل پستان گرفتن نادرست توسط شیرخوار است، ضمن ادامه شیردهی مراجعه به مراکز بهداشتی درمانی لازم است.
قرار گرفتن در وضعیت راحت برای شیردهی
خوابیدن مادر روی تختی که کناره‌های آن نرده داشته باشد، بهتر است تا او بتواند با گرفتن نرده راحت و بدون فشار به بخیه‌ها بچرخد. مادر در وضعیت‌های مختلف زیر می‌تواند راحت باشد:
1. مادر به یک‌پهلو بچرخد و در جلوی شکم خود پتو یا بالش قرار دهد، گذاشتن بالش در پشت مادر برای تکیه کردن و نیز بین پاهای او برای کاهش کشیدگی محل بخیه‌ها مفید است. خم کردن پاها به‌طرف شکم به کاهش فشار روی بخیه‌ها و کاهش درد کمک می‌کند. در حالتی که مادر به پهلو خوابیده و هشیار است، برای شیر دادن از پستان بالایی، زیر نوزاد بالش قرار بدهید تا به سطح پستان بالایی برسد و سپس برای تغذیه از پستان زیرین، بالش را بردارید. وقتی درد مادر کمتر است، می‌تواند نوزاد را
روی سینه خود نگهداری و با او غلت بزند.
2. مادر خوابیده به پشت به‌طوری‌که شیرخوار روی شکم و سینه مادر قرار بگیرد.
3. سر و تنه شیرخوار در بالای بدن مادر به‌طرف پستان و پاها به‌طرف خارج بدن قرار بگیرد.
4. مادر در حالت نشسته است و روی بخیه‌ها بالش قرار داده و شیرخوار را روی بالش می‌گذارد. در این حالت مادر پاهایش را خم کرده و زیر زانو متکا می‌گذارد تا محل بخیه‌ها کشیده نشود.
5. مادر در حالت نشسته است و شیرخوار را در زیر بغل نگه می‌دارد.
6. مادر روی صندلی پایه کوتاه بنشیند یا از هر صندلی که موجود است استفاده کند، اما زیر پایش چهارپایه بگذارد. بطوریکه فاصله بین زانو و لگن او افقی باشد و روی پاهای خود نیز بالش گذاشته و شیرخوار را بالا بیاورد.
7. شیرخوار می‌تواند در عرض قفسه سینه مادر قرار بگیرد. ( گهواره‌ای متقابل )
8. اگر مادر بی‌حسی نخاعی شده، شیر دادن در حالت درازکش برای جلوگیری از بروز سردرد او مناسب است.
9. به‌محض نشان دادن علائم آمادگی و گرسنگی در نوزاد باید او را به پستان گذاشت.
10. مادر باید با نوک پستان، اطراف دهان نوزاد را لمس کند تا او تحریک‌شده و پستان را بگیرد. حس بویایی نوزاد او را علاقه‌مند می‌کند تا پستان مادر را بگیرد.
11. باید مراقب بود که نوزاد دهانش را خوب باز کند تا بتواند نوک و هاله اطراف آن را به‌قدر کافی در دهان بگیرد.
علائم گرسنگی و سیری نوزاد
علائم گرسنگی عبارت‌اند از:
حرکات چشم‌ها و افزایش آن‌ها
باز کردن دهان
بیرون آوردن زبان
حرکت سر
صداهای ظریف
مکیدن دست و پتو یا ملحفه ( یا هر چه که در تماس با دهان او قرار گیرد ).
علائم دیررس شامل گریه و قوس زدن است. لذا اجازه ندهید گرسنگی وارد این مرحله شود.
برخی نوزادان بیدار شده و منتظر می‌مانند و اگر به آن‌ها توجه نشود، به خواب می‌روند وعده ای آزرده‌خاطر می‌شوند.
وقتی شیرخوار سیر شود شل و راحت شده و پستان را رها می‌کند.
نشانه‌های مکیدن مؤثر
مکیدن‌ها آهسته، عمیق و گاه با مکث است.
شما می‌توانید بلعیدن شیر را مشاهده کنید یا صدای قورت دادن او را بشنوید.
در هنگام شیر خوردن گونه‌های شیرخوار برجسته است و به داخل کشیده نمی‌شود.
شیرخوار خودش شیر خوردن را خاتمه می‌دهد و پستان را رها می‌کند و راضی به نظر می‌رسد.
شایع‌ترین عواملی که تولید شیر مادر را کم می‌کنند:
چنانچه پستان تخلیه نشود، شیر کمتری تولید می‌شود که می‌تواند به علل زیر باشد؛
تغذیه نا مکرر
تغذیه برحسب جدول زمان‌بندی
دفعات کوتاه‌مدت تغذیه
پستان گرفتن نادرست و مکیدن ضعیف
بغل کردن نادرست شیرخوار موقع شیر دادن که نتواند پستان را درست بگیرد، به‌علاوه استفاده از شیشه و پستانک و موادی غیر از شیر مادر.
آموزش رمز دستیابی به‌سلامتی
واحد آموزش به بیمار
مرکز آموزشی درمانی خیرین سلامت قم
راهنمای دوشیدن شیر | مجتمع آموزشی پژوهشی درمانی خیّرین سلامت
