آمبولی ریه
تعریف:
لخته خون ، چربی ، مایع جنینی و حتی هوا ایجادشده، در عروق و در مسیر رگ‌های اصلی حرکت کرده و در عروق کوچک سبب انسداد و مانع رسیدن خون و نهایتاً اکسیژن به آن اندام می‌شود و نرسیدن اکسیژن به اندام باعث مرگ سلول‌ها شده و عملکرد آن اندام را مختل می‌کند. لخته خون ممکن است در مسیر رگ‌های بزرگ تشکیل شود و چربی در اثر شکستگی استخوان‌های بزرگ وارد جریان خون می‌شود.
علل ایجاد آمبولی ریه
آمبولی ریه علل شناخته‌شده و مشخصی ندارد اما در برخی از بیماران عواملی موجب آمبولی ریه می‌شود و طبیعتاً بعد از برطرف شدن آن عامل احتمال تکرار آمبولی هم از بین خواهد رفت مانند: جراحی وسیع در یک ماه گذشته - حاملگی و بعد از زایمان - مصرف قرص‌های هورمونی و پیشگیری - سرطان و بدخیمی - بی‌حرکتی بیشتر از سه روز - صدمه و جراحی پاها - مصرف سیگار و دخانیات
• در این بیماران که عامل مشخصی برای آمبولی دارند ، بعد از گذشت 3 تا6 ماه از درمان اولیه می‌توان داروهای ضد لخته خون را قطع کرد. اگر در آینده قرار باشد آن عامل زمینه‌ساز مجدداً تکرار شود مانند حاملگی یا انجام جراحی ، شما باید سابقه بیماری خود را به پزشک خود اطلاع دهید تا در صورت لزوم به‌صورت محدود و تا زمانی که آن عامل وجود دارد از داروهای ضد انعقاد خون استفاده نمایید.
• در بسیاری از بیماران که عامل شناخته‌شده‌ای برای ایجاد آمبولی وجود ندارد، ترکیبی از جهش‌های ژنتیکی و عوامل محیطی دست در دست هم داده و موجب تشکیل لخته خون در پا و آمبولی می‌شود. با توجه به اینکه در آینده هم احتمال دارد این بیماران دچار لخته خون و تکرار آمبولی شوند و آمبولی دوم یا سوم در فردی که قبلاً بیماری مشابه داشته است با خطر مرگ‌ومیر و عوارض بیشتری همراه است گاهی لازم است این گروه از بیماران به‌منظور پیشگیری از تکرار آمبولی برای سال‌های بعدی و حتی تا پایان عمر از داروهای ضد انعقاد خون استفاده نمایند.
• نوع داروی پیشگیری از آمبولی و مقدار آن ، با نظر پزشک معالج و با در نظر گرفتن نکات خاصی تعیین می‌شود. این نکات عبارت‌اند از سن شما ، وضعیت کارکرد کبد و کلیه‌ها ، سابقه خونریزی مکرر ، مصرف الکل و داروهای روان‌گردان ، مصرف منظم داروها یا تغییر بدون اطلاع آن‌ها و وضعیت پیگیری شما.
انواع آمبولی:
بر اساس اینکه لخته خون ، چربی ، مایع جنینی و یا هوا در کدام اندام مسیر رگ را مسدود کند باعث انواع بیماری‌ها می‌شود .
در رگ‌های قلبی و مغزی : سکته
در دست‌وپا : ترمبوفلبیت
ریه : آمبولی
روش تشخیص آمبولی ریه:
معاینه پزشک ،سمع ریه ،عکس قفسه سینه ،آنژیوگرافی ریه ، نوار قلب
علائم آمبولی ریه:
درد ناگهانی درد قفسه سینه - تنگی نفس و درد شدید با تنفس عمیق - افزایش ضربان قلب - سرفه همراه با خلط خونی – تعریق - ضعف و احساس سبکی در سر - اضطراب
در روزهای اول بیماری
•معمولاً بیماران آمبولی ریه برای درمان باید بستری شوند و اگر بیمار بدحال باشد تا زمان بهبود شرایط بالینی ممکن است بیمار در بخش ویژه تحت نظر قرار گیرد.
•در بیمارانی که شرایط قلبی و ریوی مناسبی دارند و می‌توانند داروهای خوراکی یا تزریقی را در منزل استفاده کنند ، شاید بتوان درمان را در منزل هم ادامه داد.
•در دوره‌ای که شما بستری هستید مرتب داروهای رقیق‌کننده خون به شما داده می‌شود. برخی از این داروها خوراکی هستند و برخی دیگر تزریقی.
•در این مدت برای کنترل میزان رقیق شدن خون آزمایش‌های خون متعدد و گاه چندین بار در روز برای تعیین اثربخشی داروها، انجام شود.
•گاهی باید برای تنفس از اکسیژن اضافی کمکی استفاده نمایید .
•در چند روز اول بهتر است راه نروید .
•به‌محض اینکه توانایی لازم برای پایین آمدن از تخت بیمارستان و راه رفتن را پیدا کردید ، با نظارت کادر درمان راه بروید و حرکت نمایید.
•در روزهای اول احتمال دارد تپش قلب ، تنگی نفس و خستگی در نفس کشیدن داشته باشید.
•کبودی‌های متعدد زیرپوست بدن به دلیل استفاده از داروهای رقیق‌کننده خون و تزریقات مکرر است (نگران نباشید).
•احتمال دارد شما خونریزی بیشتری به‌صورت خونریزی در ادرار یا مدفوع یا خونریزی از بینی داشته باشید.
•هرگونه خونریزی غیرطبیعی یا احساس ضعف و بی‌حالی شدید را به پزشک خود اطلاع دهید.
•زمانی که حال عمومی شما خوب بود و درمان اولیه آمبولی ریه تمام شد، درمان‌های لازم برای دوره بعدی درمان شروع می‌شود و شما می‌توانید از بیمارستان ترخیص شوید.
مراقبت در منزل
وقتی شما در منزل هستید ، اینکه چه‌کارها و اقداماتی برای بهبودی از بیماری و حفظ سلامتی شما لازم است بدانید، اهمیت زیادی دارد.
تغذیه
• در مورد رژیم غذایی بعد از آمبولی ریه توصیه خاصی وجود ندارد و شما می‌توانید از انواع غذاهای سالم و مقوی استفاده نمایید. داشتن تغذیه سالم و پرهیز از مصرف نمک و چربی زیاد در مواد غذایی برای حفظ سلامتی شما و بهبودی هر چه زودتر از بیماری ، ضروری است.
• در مورد افرادی که پس از ترخیص برای آن‌ها داروی وارفارین تجویزشده است، لازم است با توجه به تداخلات دارویی از مصرف بیش‌ازحد سبزی‌های برگ‌دار مانند کاهو، کلم، اسفناج و جعفری و سبزی‌های مشابه خودداری نمایند. البته مصرف معقول و روزانه این موارد در غذا بلامانع است و مصرف یک‌باره و بیش‌ازحد آن‌ها ممنوع است.
• در مورد بیمارانی که برای آن‌ها ریواروکسابان یا سایر داروهای NOAC تجویزشده است ، لازم است که حتماً دارو را حین یا بعد از غذا خوردن و با شکم پرمصرف نمایند. مصرف این داروها با شکم خالی ، موجب کاهش واضح اثر دارو می‌شود.
فعالیت بدنی:
• توصیه در مورد ورزش و فعالیت بدنی بستگی دارد به‌شدت بیماری و نوع عوارضی که آمبولی ریه ایجاد کرده است.
• به‌طورکلی در دو هفته اول بعد از بیماری انجام ورزش و حرکات بدنی شدید توصیه نمی‌شود. البته این به معنی استراحت مطلق نیست.
• استراحت مطلق و بی‌حرکتی می‌تواند باعث تشکیل لخته‌های خون جدید در پا و تکرار آمبولی ریه باشد .در دوره بعد از بیماری فعالیت بدنی منظم و روزانه داشته باشید (مثلانیم ساعت پیاده‌روی در روز).
• در مورد ورزش برحسب نوع آن و شرایط بالینی شما پس از دو هفته ، به توصیه‌های پزشک خود عمل نمایید.
• برقراری رابطه جنسی بعد از دو هفته از آمبوبی ریه و پایدار بودن شرایط تنفسی و قلبی ، بلامانع است
• معمولاً افراد می‌توانند بعد از دو هفته از آمبولی ریه و پایدار بودن شرایط قلبی و ریوی به کار خود برگردند.
• اگر کار شما شرایط خاصی دارد و شما در حین کار با ماده خاصی در تماس هستید یا لازم است فعالیت بدنی بیش‌ازحدی در کار خود داشته باشید ، حتماً قبل از آن با پزشک خود مشورت نمایید.
• اگر کار شما با وسایل و ابزارهای برنده است یا در حین کار مکرراً ضربه‌های بدنی به شما وارد می‌شود ، حتماً با پزشک خود مشورت نمایید. به دلیل مصرف داروهای رقیق‌کننده خون این شرایط می‌تواند به خونریزی غیرقابل‌کنترل منجر شود.
• شما در دوره بعد از آمبولی ریه و حتی بعدازآن از نشستن طولانی‌مدت در خودرو یا صندلی اجتناب نمایید. این کار باعث می‌شود تا خون در پاهای شما جمع شده و منجر به تشکیل لخته خون شود.
داروها
• مصرف داروهای بعد از ترخیص بسیار مهم است. داروهای رقیق‌کننده خون داروهای بسیار حساسی هستند و لازم است شما دقیقاً به همان اندازه‌ای که پزشک تجویز کرده است ، از آن‌ها مصرف نمایید.
• اگر به داروهای تجویزشده حساسیت پیدا کردید یا فکر کردید عارضه خاصی ایجاد می‌کنند، بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید و از قطع بدون اطلاع داروها اجتناب نمایید.
• مصرف داروهای دیگر می‌تواند با داروهای ضد انعقاد خون که شما استفاده می‌کنید، تداخل داشته باشد و موجب کاهش یا افزایش اثر آن‌ها شود. ضمن پرهیز از مصرف داروهای دیگر لازم است سایر داروهای تجویزشده برای بیماری‌های دیگر را هم به پزشک خود اطلاع دهید.
• شما باید به‌صورت منظم و دوره‌ای ازنظر تأثیر دارو و عوارض و سایر نکات لازم توسط پزشک معالج تحت بررسی قرار بگیرید تا ادامه یا قطع داروهای ضد انعقاد خون بررسی شود و یا اینکه با چه دوز و شرایطی ادامه یابد. حتی اگر در بررسی‌ها مشخص شود که احتمال خونریزی بدن شما در اثر این داروها زیاد است و خطر آن بیشتر از نفع مورد انتظار از این داروهاست ، احتمالاً پزشک شما داروی شمارا قطع خواهد کرد.
علائم هشدار:
در صورت مشاهده موارد زیر سریعاً به بیمارستان مراجعه نمایید
تپش قلب - تنگی نفس و خستگی در نفس کشیدن - هرگونه خونریزی غیرطبیعی - احساس ضعف و بی‌حالی شدید - تب
راهنمای تغذیه ای در چربی خون بالا | مجتمع آموزشی پژوهشی درمانی خیّرین سلامت
