حاملگی خارج رحم ( حاملگی نابجا )

     حاملگی خارج رحمی یکی از مهم ترین اورژانس های مامایی به شمار می رود و زمانی رخ می دهد که تخمک بارور شده به جای حفره رحمی در تخمدان و لوله ها ، دهانه رحم و حتی در شکم لانه گزینی کرده و رشد می کند. شایع ترین نوع آن حاملگی خارج رحمی لوله ای می باشد. در حاملگی لوله ای ، با افزایش اندازه تخم لقاح یافته ، لوله رحمی بزرگ و بزرگتر شده و بالاخره 6-4 هفته بعد از لقاح ، لوله رحمی پاره شده و تخم به داخل شکم می افتد. قابل ذکر است که در بسیاری از موارد، حاملگی خارج رحمی به سرعت از بین رفته و جذب می شود و در چنین شرایطی نیاز به اقدام خاصی نیست.

شیوع:

 حاملگی خارج رحمی  در هر سنی دیده می شود. بیشترین شیوع آن در سنین 40-25 می باشد. مطالعات نشان داده است که شیوع حاملگی  خارج رحمی از 5 درصد تا 2/5 درصد متفاوت است. در زنان غیر سفید پوست نسبت به زنان سفید پوست بیشتر دیده می شود. با بالا رفتن سن نیز افزایش می یابد.

علت و عوامل مستعد کننده:

التهاب لوله رحمی ، بیماری التهابی لگن، بارداری خارج رحمی قبلی، اعمال جراحی قلبی بر روی لوله رحمی، اعمال جراحی مانند: سزارین و آپاندیسیت، سقط مکرر قبلی ، به دنبال روش های کمک بارداری مثل IVF ، شکست بعضی از روش های جلوگیری از بارداری مثل بستن لوله، قرص شیردهی و IUD (وسیله داخل رحمی).

تظاهرات بالینی:

 در مراحل اولیه: ( تاخیر در قاعدگی یک تا چند هفته)، گاهی همراه با لکه بینی ، درد یا دلپیچه در قسمت تحتانی شکم.

  در مراحل انتهایی:  درد شکمی شدید و تند و تیز و به صورت ناگهانی در اثر پارگی لوله رحمی، منگی، غش و شوک  (رنگ پریدگی ، تند شدن ضربان قلب، کاهش شدید فشارخون، نبض سریع و نخی، درجه حرارت کمتر از حد طبیعی، تعریق سرد) در اکثر موارد بعد از پارگی لوله رحمی، به علت جمع شدن خون در حفره شکم، درد منتشر شکمی که به شانه و گردن انتشار می یابد نیز شایع است.

 ارزیابی تشخیصی: 

1) علائم بالینی

2) تست های آزمایشگاهی

3) سونوگرافی(شکمی و واژینال) 

 4)  باز کردن شکم از طریق جراحی

درمان: 

1 ) بستری:   با شک به حاملگی خارج رحمی، بیمار باید بستری شود.

2)  NPO( ناشتا بودن ):  به دلیل اینکه در اکثر موارد، بیمار نیاز به جراحی پیدا می کند باید از خوردن پرهیز کند تا از عوارش بیهوشی در حین عمل جراحی کاسته شود.

 3) کنترل علائم حیاتی و سرم درمانی: باید فشارخون و نبض به طور متناوب کنترل شود. اگر با شوک مراجعه کند باید دورگ گرفته شود و سرم درمانی شروع شود. در صورت تب باید درمان عفونت شروع شود. در موارد پارگی لوله رحمی، درجه حرارت ممکن است در حد طبیعی یا پایین باشد.

4) تست های آزمایشگاهی:

CBC diff (شمارش گلبول های خونی) ، گروه خون و BHCG (تست حاملگی) باید به طور متناوب انجام شود تا در صورت بروز کم خونی یا احتمال نیاز به آمپول روگام اقدامات سریع تر انجام شود.

5) آنتی بیوتیک: در صورت وجود علائم عفونت ، باید آنتی بیوتیک وریدی شروع شود.

6) سونوگرافی:در صورتی که مقدار BHCG بیش از 6000 باشد سونوگرافی شکمی موثر است و در صورتی که مقدار BHCG بین 2000-1000 باشد، سونوگرافی واژینال موثر می باشد. سونوگرافی باید به طور متناوب انجام شود.

7) جراحی شکم: در موارد زیر انجام می گیرد:

خونریزی فعال، بیماری التهابی لگن، حاملگی لوله پاره شده، علائم حیاتی ناپایدار، توده بیش از 4 سانتی متر، منع درمان طبی.

8) تجویز متوترکسات توسط پزشک: در موارد زیر انجام می شود:

آزمایش خون نرمال، عملکرد نرمال کبد و کلیه، سن حاملگی کمتر از 6 هفته، توده کمتر از 3/5 سانتی متر

9) آمپول روگام: اگر گروه خونی خانمی منفی و گروه خون همسرش مثبت باشد، باید روگام تزریق شود.3 روز بعد از انجام عمل جراحی، باید BHCG سنجیده شود که باید کاهش یابد و اگر ثابت ماند و یا افزایش یافت باید از متوتروکسات استفاده کرد.

پیش آگهی:

80-85 درصد از بیماران، بارداری بعدی موفق خواهند داشت. هرچه حاملگی خارج رحمی زودتر تشخیص داده شود، احتمال بارداری بعدی موفق بیشتر خواهد بود

واحد آموزش مجتمع: طاهره حسینی خو ، ایمنی بیمار: سعید اسپنانی

همچنین بخوانید:

درمان ناباروری ریحانه | مجتمع آموزشی پژوهشی درمانی خیّرین سلامت