روش اجرایی مدیریت عوارض ناخواسته احتمالی به دنبال تزریق خون

دامنه :       
بخش های درمانی و بانک خون آزمایشگاه مجتمع خیرین سلامت
هدف :   
•    ارتقای ایمنی بیماران پرخطر
•    پیشگیری از خطاهای ناسازگاری
•     ارائه خدمات درمانی با کیفیت
تعاریف :   
هر نوع نشانه یا علامت ناخواسته یا نامساعدی که در حین و یا به فاصله  24ساعت از ترانسفوزیون یک واحد خون یا فرآورده رخ می‌دهد، ناشی از تزریق خون است مگر خلافش ثابت شود.
علائم و نشانه های عوارض حاد مرتبط با تزریق خون در بیماران هوشیار:
علایم عمومی : تب ،درد قفسه سینه ،درد کمر، درد عضلانی ، سردرد، احساس گرما در مسیر رگ
علایم سیستم عصبی: گزگز اندامها
علائم سیستم تنفسی: تاکی پنه، تنگی نفس، سرفه، ویز
علائم قلبی – عروقی: تغیرات ضربان قلب (تاکیکاردی و برادیکاردی) و خونریزی
علایم کلیوی : تغییر در حجم ادرار (الیگوری/آنوری)، تغییر در رنگ ادرار
علائم گوارشی: تهوع، استفراغ، کرامپ شکمی و اسهال خونی
علائم جلدی: راش، کهیر و خارش
علائم و نشانه های عوارض حاد مرتبط با تزریق خون در بیماران غیر هوشیار:
نبض ضعیف، تب (افزایش  1درجه سانتی گراد یا بیشتر در دمای پایه بدن)، افت یا افزایش فشار خون، تغییر در رنگ ادرار، افزایش خونریزی در محل جراحی،  تاکیکاردی و برادیکاردی، الیگوری، آنوری
واکنش همولیتیک حاد ((AHTR:  افزایش 1 درجه سانتی گراد یا بیشتر در دمای پایه بدن طی تزریق خون تا 24ساعت از زمان تزریق واکنش تب زای غیرهمولیتیک ((FNHTR: افزایش  1درجه سانتی گراد یا بیشتر در دمای پایه بدن طی تزریق خون و یا در طی 1 الی 2ساعت بعد از اتمام تزریق خون
TRALI: شروع ناگهانی هیپوکسمی (کاهش اکسیژن رسانی به بافتهای بدن) در طی 6 ساعت از شروع تزریق به همراه ادم دوطرفه ریوی با منشا غیرقلبی در بیماری که سابقه چنین مشکلی را نداشته است و تا 96-48 ساعت از زمان شروع بهبود می یابد.
BACTERIAL SEPSIS: شروع علائم با فاصله کوتاهی بعد از تزریق یا در طی تزریق
مسئولیت و اختیارات :    
مدیر خدمات پرستاری، پرستار، سرپرستاران، سوپروایزرهای بالینی، پزشک ارشد همووژیلانس، پزشک معالج
شیوه انجام کار(چه فعالیتی، چه زمانی در چه محلی و توسط چه کسی انجام می شود):   

1.    بعد از مشاهده عوارض تزریق خون، پرستار/مامای مسئول  بلافاصله ترانسفوزیون را قطع و مراقبت دقیق و دائمی از بیمار را انجام می دهد.
2.    پرستار/مامای مسئول علائم حیاتی بیمار را به دقت کنترل و ثبت می نماید.
3.    پرستار/مامای مسئول مسیر وریدی را به کمک محلول نرمال سالین باز نگه می دارد.
4.    پرستار/مامای مسئول از کافی بودن حجم ادرار اطمینان حاصل می کند.
5.    پرستار/مامای مسئول وضعیت تنفسی بیمار را ارزیابی کرده تا از تهویه مناسب بیمار اطمینان حاصل نماید.
6.    پرستار/مامای مسئول با کنترل و بررسی مجدد هویت گیرنده خون وکیسه خون با توجه به مستندات، از عدم تزریق خون و فرآورده اشتباه به بیمار مورد نظر اطمینان حاصل می نماید.
7.    پرستار/مامای مسئول سریعا عوارض و وضعیت بیمار را به پزشک درخواست کننده خون و فراورده و پزشک هموویژلانس مرکز اطلاع می دهد (همه روزه معاون درمان مرکز به عنوان پزشک ارشد هموویژلانس و در ساعات غیر اداری و روزهای تعطیل آنکال داخلی پزشک هموویژیلانس می باشد).
8.    پزشک درخواست کننده یا جانشین ایشان بلافاصله بر بالین بیمار حاضر شده و بعد از بررسی شرایط بیمار، دستورات لازم را در برگ دستورات پزشک وارد می نماید.
9.    پرستار/مامای مسئول دستورات ایشان را بعد از کنترل و درج مهر و امضا واجرا می نماید.
10.    پرستار/مامای مسئول از بیمار نمونه  CBC مجدد می گیرد.
مای    پرستار/مامای مسئول در سیستم HIS درخواست تعیین گروه خون مجدد را ثبت و لیبل مربوطه را روی لوله CBC الصاق می‌نماید.
12.    پرستار/مامای مسئول بیمار بعد از تکمیل برگه عوارض خون و ارایه برگه به پزشک درخواست کننده جهت تکمیل به پزشک ارشد هموویژلانس و در زمان عدم حضور ایشان به دفتر پرستاری تحویل می دهد
13.    سوپروایزر وقت در اولین فرصت برگه عوارض را جهت تکمیل و ارسال به سازمان به پزشک ارشد هموویژلانس تحویل می دهد.
14.    پزشک ارشد هموویژلانس برگه را تکمیل و ارسال به سازمان به آزمایشگاه تحویل می دهد.
15.    پرستار/مامای مسئول بیمار کیسه خون و نمونه‌های گرفته شده به آزمایشگاه تحویل می نماید.
16.    از آنجایی که خون دارو تلقی می شود بعد از بروز عوارض، برگه ADR نیز تکمیل و به مسئول ADR مستقر در داروخانه تحویل داده شود.
17.    مسئول بانک خون آزمایشگاه بر روی نمونه های ارسالی آزمایشات لازم را انجام داده و بعد از تکمیل برگه عوارض توسط پزشک ارشد هموویژلانس، حداکثر تا 24 ساعت از وقوع عوارض، آن را به سازمان انتقال خون ارسال می نماید.
18.    پرستار/مامای مسئول وضعیت بیمار را بررسی کرده و تمامی وقایع را با درج تاریخ و ساعت در گزارش پرستاری ثبت می نماید.
19.    پرستار/مامای مسئول طبق تکنیک SBAR شرایط بیمار را جهت ادامه درمان به همکاران دیگر تحویل می دهد.
         درمان در بروز عوارض مختلف:
*واکنش همولیتیک حاد ((AHTR: بررسی عمکرد کلیه (BUN/Cr) کنترل I/O، مسکن، اصلاح افت فشار خون، بررسی وضعیت انعقادی، بررسی علایم همولیز انجام CBC و ABO-RH
*واکنش تب زای غیرهمولیتیک ((FNHTR: استفاده از استامینوفن جهت کاهش تب و مپریدین جهت کنترل لرز طبق دستور پزشک و عدم ادامه ترانسفوزیون مگر در موارد استثنا و بسته به نظر پزشک
BACTERIAL SEPSIS*: تجویز آنتی بیوتیک وسیع الطیف، عودت کیسه به بانک خون جهت انجام کشت و رنگ آمیزی، حفظ برون ده ادراری، مانیتورینگ بیمار از نظر عوارض احتمالی نظیر نارسایی کلیوی، تنفسی و DIC
           آزمایشات لازم در بروز عوارض مختلف:
*واکنش همولیتیک حاد ((AHTR: ارسال CBC و لخته جهت Ab screening ABO-RH-Cross match-
*واکنش تب زای غیرهمولیتیک ((FNHTR: ارسال CBC جهت Ab screening WBC (غربالگری آنتی بادی گلبول سفید)
BACTERIAL SEPSIS*: ارسال نمونه خون جهت کشت و رنگ آمیزی، کشت از فرآورده خونی، رد واکنش همولیتیک

ارسال نمونه  CBCو تکرار تست ABO برروی نمونه پس از تزریق در تمامی حالات عوارض تزریق فرآورده باید انجام شود.

منابع :
•    عوارض انتقال خون (انتشارات مرکز تحقیقات سازمان انتقال خون)
•    آموزشهای بالینی برای کارکنان طب انتقال خون با استفاده از تجربه های سیستم هموویژلانس ایران و انگلستان (تهیه شده در دفتر معاونت فنی و فناوری های نوین سازمان انتقال خون)
تسهیلات و امکانات :
دستبند شناسایی ، دستورالعمل نمونه گیری ، فرم های هموویژولانس
مستندات :
        اوراق و فرم های مرتبط

هموویژیلانس