ارتقاء آگاهی مادران درباره بارداری

✍️ ایام ارتقای آگاهی درباره‌ی بارداری باهدف تقویت آموزش و تأکید بر مسائل مهم بارداری و ترویج بارداری سالم و ایمن نام‌گذاری شده است. سالانه در این هفته با یادآوری اهمیت مراقبت‌های دوران بارداری و حتی مراقبت‌های لازم پیش از اقدام به بارداری، سعی بر حفظ سلامت مادر و جنین در این دوران حساس می‌شود. توجه به انجام به‌موقع مراقبت‌های دوران بارداری می‌تواند سلامت بارداری و به ثمر نشستن تولد یک فرزند سالم را تضمین کند. از واضح‌ترین مزایای این مراقبت‌ها  تشخیص زودرس علائم خطر در دوران بارداری و پس از زایمان، آمادگی برای زایمان، اقدامات درمانی لازم در بارداری‌های پرخطر، مشاوره‌ی تغذیه‌ای سالم و آمادگی پدر خانواده است.

مراقبت‌های دوران بارداری

✍️ در صورت داشتن یک بارداری طبیعی و کم‌خطر، هشت مراقبت و ویزیت در این دوران برای شما کافی خواهد بود. در تمامی مراقبت‌ها یک شرح‌حال از وضعیت فعلی شما گرفته می‌شود، معاینه‌های لازم انجام و آزمایش‌های مخصوص هر هفته‌ی بارداری درخواست می‌شود. آموزش‌های لازم برای مراقبت از خود و جنینتان به شما داده می‌شود. دارو یا ویتامین موردنیاز شما تجویز و برای مراقبت بعدی به شما وقت داده می‌شود.

آمادگی برای زایمان

✍️ چشم‌انداز زایمان بدون آگاهی از آن می‌تواند دلهره‌آور باشد. شما می‌توانید با تماشای فیلم یا استفاده از تجارب مادران در مورد زایمان طبیعی، زایمان با استفاده از  (رایحه‌درمانی)، زایمان بی‌درد و همچنین معایب و مزایای هر روش، راحت‌تر در مورد روش زایمان خود تصمیم بگیرید و بعد با مشورت گرفتن از همسر و ماما و متخصص خود، روشی که ترجیح می‌دهید را انتخاب کنید تا یک زایمان ایمن (بی خطر) را تجربه نمایید.

کلاس‌های آمادگی برای زایمان ایمن (بی خطر)

✍️ کلاس‌های آمادگی برای زایمان ایمن (بی خطر) به‌صورت رایگان و آنلاین در مجتمع آموزشی پژوهشی درمانی خیّرین سلامت قم برگزار می‌گردد.

مراقبت‌های دوران بارداری

✍️ بارداری یکی از مهم‌ترین مراحل و تجربه‌های زندگی است که نیازمند توجه و مراقبت‌های زیادی است تا با حفظ سلامت جسمی مادر، درنهایت سلامت جنین و کودک تأمین گردد. اهمیت تغذیه در بارداری امری انکارناپذیر و بسیار حائز اهمیت است. سالم بودن تغذیه دوران بارداری فواید زیادی هم برای مادر و هم برای جنین به همراه دارد. در این مطلب قصد داریم تا به اهمیت تغذیه بارداری و نقش تغذیه مادر بر سلامت جنین بپردازیم.

فواید تغذیه سالم در بارداری:

✍️ سالم بودن تغذیه بارداری، فواید زیادی هم برای مادر و هم برای جنین به همراه دارد که عبارت‌اند از:

⭕ فواید تغذیه سالم برای جنین:

کمک به داشتن وزن مناسب نوزاد در هنگام تولد، تقویت تکامل مغز جنین، کاهش خطر ابتلا به برخی از بیماری‌ها مانند نقص لوله‌ی عصبی یا اسپینابیفیدا و تأثیر در الگوی تغذیه‌ای مناسب کودک پس از تولد.

⭕ فواید تغذیه سالم برای مادر:

کاهش خطر ابتلا به برخی از مشکلات بارداری (مانند کم‌خونی، دیابت (بیماری قند خون) بارداری، پره اکلامپسی و غیره)، کاهش خطر بروز بعضی از عوارض بارداری ( تهوع صبحگاهی، خستگی، یبوست و غیره)، ایجاد تعادل در حالات روحی مادر

جلوگیری از زایمان زودرس و کاهش سریع‌تر وزن پس از زایمان:

✍️ بسیاری از افراد، غذا (خوراک) خوردن زیاد را نشانه داشتن سلامتی می‌دانند اما برخلاف این تصور، دریافت کالری بیش‌ازحد نیاز، عوارض مختلفی نظیر ابتلا به دیابت، فشارخون و چاقی مادر و کودک را در آینده به همراه خواهد داشت و بر سلامت هم مادر و هم کودک تأثیرگذار می‌باشد.

⭕ نقش تغذیه مادر بر هوش جنین:

در بسیاری از تحقیقات، تأثیر تغذیه مادر بر هوش کودک ثابت‌شده است. ازجمله مواد غذایی که بر رشد هوش جنین مؤثر هستند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

✔️ کشمش، مویز، دانه‌ها و مغزها؛

✔️  برخی از ریزمغذی‌ها مانند آهن و اسیدفولیک (منابع اسیدفولیک شامل گوشت، سبزی‌ها، مغزها و جگر می‌باشد)؛

✔️ موادی که کمبودشان در بدن باعث کاهش رشد مغزی می‌شود نظیر ویتامین D، پروتئین و روی (منابع روی شامل انواع سبزی‌ها به‌خصوص سبزی‌های ریشه‌ای، پیاز و غذاهای دریایی به‌خصوص ماهی‌های آب‌شور می‌باشد).

⭕ در چه مواردی انجام مشاوره تغذیه در بارداری توصیه می‌شود؟

در صورت داشتن هر یک از شرایط زیر، بهتر است جهت دریافت رژیم بارداری تحت نظر پزشک متخصص قرار بگیرید:

✔️ بارداری در سن کمتر از 19 سال؛

✔️ بارداری دوقلویی یا چندقلویی؛

✔️ داشتن سابقه چندین زایمان بافاصله کوتاه از هم؛

✔️ داشتن رژیم گیاه‌خواری .  

⭕ دیابت (بیماری قند خون) بارداری چیست و چگونه آن را کنترل کنیم؟

بانوانی که قبل از بارداری مبتلا به بیماری قند هستند نگرانی‌های خاصی خواهند داشت. به‌علاوه به دلیل نیازهای جدیدی که بارداری دارد، بر سطح قند خون و داروهای ضد قند خون نیز اثر خواهد گذاشت.

اگر تصمیم به بارداری دارید باید چندین نکته را رعایت کنید تا خطرات در کمین شما و جنینتان در ارتباط با ابتلا به دیابت (بیماری قند خون) بارداری کاهش یابد. ملاقات پیش از بارداری با پزشک به آمادگی جسمی و روانی شما برای بارداری کمک بسیاری می‌کند. مشاوره‌ی قبل از بارداری به شما در کشف دیابت (بیماری قند خون) و کنترل آن و قطع به‌موقع روش پیشگیری از بارداری کمک خواهد کرد. یک آزمایش خون به نام »هموگلوبین گلیکوزیله (HbA1c) «می‌تواند نحوه‌ی پیشرفت درمان را در طی 12-8 هفته‌ی گذشته نشان دهد.

⭕ سایر آزمایش‌های کمک‌کننده به‌منظور جلوگیری از عوارض در دوران بارداری شامل این موارد است:

✔️ آزمایش ادرار برای بررسی مشکلات کلیه؛

✔️ آزمایش خون برای بررسی کلسترول و تریگلیسرید؛

✔️ معاینه‌ی چشم برای بررسی گلوکوما، کاتاراکت یا رتینوپاتی؛

✔️ الکتروکاردیوگرام؛

✔️ آزمایشات بررسی کبد؛

✔️ معاینه‌ی پاها.

کنترل قند خون در بارداری

✍️ سطح بالای قند خون در اوایل بارداری )قبل از هفته‌ی 13( می‌تواند سبب برخی نقایص مادرزادی شود. همچنین می‌تواند برخی خطرات مانند سقط و عوارض مربوط به دیابت (بیماری قند خون) را افزایش دهد. اما اکثر بانوان معمولاً تا هفته چهارم بارداری از بارداری خود اطلاعی ندارند، بنابراین اهمیت کنترل دیابت (بیماری قند خون) قبل از اقدام به بارداری امری ضروری است.

قند خون خود را در محدوده‌ی طبیعی حفظ کنید:

70 الی 100 میلی‌گرم در دسی لیتر قبل از وعده‌ی غذایی؛

کمتر از 120 میلی‌گرم در دسی لیتر 2 ساعت پس از غذا (خوراک)؛

100 الی 140 میلی‌گرم در دسی لیتر قبل از میان وعده‌ی آخر شب.

رژیم غذایی مناسب به همراه ورزش و داروهای ضد دیابت (بیماری قند خون) باعث حفظ تعادل قند خون می‌شوند.

تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی از مشکلات بعدی قند خون بالا جلوگیری می‌کند. در بارداری نیاز به کالری اضافی برای رشد جنین نیز خواهید داشت

و پزشک با آموزش نحوه‌ی شمارش کالری مصرفی، از مصرف بیش‌ازحد پیشگیری می‌کند.

ورزش در بارداری

✍️ امروزه ورزش و تناسب‌اندام بیش‌ازپیش محبوبیت پیداکرده و نقش مهمی در زندگی بسیاری از بانوان ایفا می‌کند. ورزش در میان بانوان باردار با توجه به تغییرات ویژه‌ی دوران بارداری، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

این امر باعث ایجاد سؤال‌های گوناگونی از طرف مادران می‌شود:

❓ آیا ورزش در دوران بارداری بی‌خطر است؟

❓ چه ورزش‌هایی در دوران بارداری مناسب است؟

❓ رعایت چه نکاتی به بهبود وضعیت بارداری کمک می‌کند؟

خوب است بدانید بارداری یک دوره‌ی فیزیولوژیک طبیعی بوده که با رشد مادر و جنین همراه است. همه‌ی مادران می‌خواهند بهترین شرایط را برای خود و نوزادشان فراهم کنند. یکی از توصیه‌هایی که در این زمینه به مادران باردار دارای شرایط معمول و طبیعی می‌شود، انجام منظم ورزش است که البته بستگی به شرایط دوران بارداری و ویژگی‌های بدن هر فرد نیز دارد.

مزایای ورزش در دوران بارداری

✔️ احساس بهتر و راحتی بیشتر؛ بهبود خلق و خوی؛

✔️ افزایش سطح انرژی از طریق آزاد شدن اندورفین (مسکن طبیعی بدن)؛

✔️ تسکین استرس و اضطراب؛ بهبود وضعیت خواب؛

✔️ تقویت عضلات قلب و کنترل بهتر تنفس؛

✔️ حفظ تناسب‌اندام در طول بارداری؛

✔️ مؤثر بر درمان دیابت (بیماری قند خون) بارداری؛

✔️ افزایش توان عضلانی، قدرت و استقامت؛

✔️ وزن مناسب مادر و نوزاد؛

✔️ بهبود ناراحتی‌های دوران بارداری مانند کمردرد، گرفتگی عضلات پا، یبوست، نفخ و تورم؛

✔️ برگشت سریع‌تر وزن بعد از بارداری؛

✔️ پمپاژ مناسب قلب؛

✔️ آماده شدن عضلات بدن برای تولد؛

✔️ کاهش خطر وزن کم نوزاد هنگام تولد؛ کاهش احتمال زایمان زودرس؛

علیرغم مزایای بی‌شماری که برای ورزش در دوران بارداری بیان می‌شود، در صورت رعایت نکردن توصیه‌های مناسب، نه‌تنها ورزش به‌عنوان فعالیتی مفید نخواهد بود بلکه می‌تواند منجر به آسیب جنین و مادر شود.

توصیه‌های ورزش در دوران بارداری

لباس‌های راحت، گشاد و همچنین یک سینه‌بند حمایتی مناسب بپوشید؛کفشی مناسب برای ورزش انتخاب کنید؛ورزش را روی یک سطح صاف (برای جلوگیری از آسیب) انجام دهید؛ برای تأمین نیازهای دوران بارداری به‌اندازه‌ی کافی کالری مصرف کنید؛ انجام ورزش حداقل یک ساعت بعد از مصرف وعده‌ی غذایی باشد؛ مقدار زیادی آب قبل، حین و بعد از ورزش بنوشید؛ پس از انجام ورزش‌های خوابیده، برای جلوگیری از سرگیجه، به آرامی و به تدریج بلند شوید؛ با شدت زیاد ورزش نکنید؛

اهمیت سلامت روان در بارداری

✍️ اکثر بانوان از سلامت روانی خوبی در دوران بارداری برخوردارند. برخی بانوان ممکن است باسابقه بیماری‌های روانی باردار شده و نگران تبعات آن در این دوران باشند و از اینکه در طول بارداری یا پس از تولد کودکشان بیمار شوند واهمه داشته باشند.

متأسفانه، بارداری عاملی برای متوقف کردن این قبیل مشکلات نبوده و برخی بانوان برای اولین بار در بارداری مشکلات روحی و روانی را تجربه می‌کنند.

بانوانی که در بارداری داروی ضدافسردگی خود را قطع می‌کنند با احتمال بیشتری مشکلات روانی به سراغشان می‌آید. (از هر 10 زن 7 نفر داروهای ضدافسردگی را در بارداری قطع می‌کنند و این بیماری دوباره در آن‌ها ظاهر می‌شود) افسردگی و اضطراب از شایع‌ترین مشکلات سلامت روان در بارداری هستند. این مشکلات تقریباً 10 الی 15 نفر از هر 100 زن باردار را تحت تأثیر قرار می‌دهند. همچنین بانوان باردار، بسیاری از مشکلات روحی روانی را همانند زمان‌های غیر بارداری تجربه می‌کنند.

سلامت روان در بارداری تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار می‌گیرد:

نوع بیماری روانی که قبلاً تجربه کرده‌اید؛

اینکه تحت درمان هستید یا خیر؛

حوادث استرس‌زای اخیر در زندگی شما .

احساس شما درباره‌ی بارداری‌تان. ممکن است از بارداری‌تان خوشحال و یا ناراحت باشید و یا ممکن است خاطره‌ی تلخی از دوران کودکی خود داشته باشید.

علائم بیماری روحی و روانی در بارداری

✍️ علائم بیماری‌های روحی و روانی در بارداری مشابه حالت عادی است. برخی علائم ممکن است بر بارداری شما متمرکزشده و باعث ایجاد اضطراب یا تفکر منفی شما نسبت به بارداری و کودکتان شود. همچنین ممکن است تغییراتی در وزن و شکل بدن شما به وجود آید به‌خصوص اگر دچار اختلالات تغذیه‌ای هم باشید. برای برخی، بارداری دوره‌ی شاد و هیجان‌انگیز و برای برخی دیگر ترکیبی از احساسات منفی و مثبت است.

گاهی اوقات علائم مربوط به بارداری می‌تواند با علائم بیماری روانی اشتباه گرفته شود. به‌عنوان‌مثال بدخوابی و کمبود انرژی هم در بارداری و هم در افسردگی شایع است.بسیاری از بانوان درباره‌ی چگونگی مواجهه با کودک نگران هستند.

نگرانی راجع به موارد زیر در بارداری امری شایع است:

✍️ تغییر نقش شما (مادر شدن، توقف کار خود)، تغییر روابط ، والدین خوبی خواهید بود؟ ،ترس درباره‌ی وجود مشکلی در بارداری یا برای کودک ، ترس از زایمان ،عدم‌حمایت از سوی دیگران و تنها ماندن ، بارداری باسابقه‌ی بیماری روحی روانی .

اگر هرکدام از موارد زیر را تجربه کرده‌اید و در حال حاضر باردار هستید باید به مراکز مشاوره مراجعه کنید:

یک بیماری روانی جدی مانند: اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی و افسردگی شدید، اختلال اضطرابی شدید مانند وسواس فکری ، اختلال خوردن مانند پرخوری عصبی یا بی‌اشتهایی عصبی.

بانوانی که سابقه‌ی هرکدام از بیماری‌های بالا را داشته‌اند پس از زایمان نیز در معرض خطر هستند.

با پزشک خود درباره‌ی هر نوع مشکل روحی روانی خود صحبت کنید. اغلب ممکن است پزشک شما توصیه‌ها و درمانهایی را به شما ارائه دهد که به نوع بیماری و شدت آن بستگی دارد و در برخی موارد نیز نیازمند ارجاع به روان‌پزشک است.

مسمومیت بارداری یا پره اکلامپسی چیست؟

✍️ یکی از شایع‌ترین عوارض بارداری در ماه‌های آخر بارداری (معمولاً از هفته 20 بارداری تا 7 روز پس از زایمان) پره اکلامپسی یا مسمومیت بارداری است که در 5 درصد از خانم‌های باردار مشاهده می‌شود.

متأسفانه، پره اکلامپسی علائم خاصی نداشته و برای جنین و مادر خطرناک است، اما پزشک معالج در هر ویزیت می‌تواند فشارخون و پروتئین موجود در ادرار را برای پی بردن به این اختلال چک کند.

پره اکلامپسی به علت انقباض عروق خونی ایجاد شده و در نتیجه منجر به افزایش فشار خون و کاهش جریان آن در اندامهای جنین مانند کبد، کلیه و مغز میشود. این کاهش جریان خون در رحم، مشکلاتی را برای جنین از جمله کاهش رشد، کاهش مایع آمنیوتیک و غیره به دنبال دارد.

⭕ علائم مسمومیت بارداری چیست؟

در افراد مبتلا به پره اکلامپسی علائم زیر مشاهده می‌شوند:

✔️ التهاب در صورت

✔️ پف اطراف چشم

✔️ التهاب ناگهانی دست، پا یا زانو (به علت تجمع آب در این بافت‌ها) که شایع است و منجر به افزایش ناگهانی وزن بدن (یا افزایش وزن بیشتر از 2 کیلوگرم در یک ماه) می‌شود.

✔️ فرد باردار مبتلا به پره اکلامپسی دارای علائم بارزی از قبیل فشارخون بالا به همراه پروتئینوری (دفع پروتئین در ادرار) است.

⭕ در صورت مشاهده‌ی هر یک از علائم زیر در افراد مبتلا به پره اکلامپسی نیاز به مراقبت‌های اورژانسی است:

✔️ سردرد شدید و مزمن، سرگیجه، اختلالات بینایی شامل دوبینی، تاری دید ،درد شدید و یا حساسیت به لمس در قسمت فوقانی شکم، تهوع و استفراغ

چگونه مسمومیت بارداری را درمان می‌کنند؟

✍️ درمان خانم‌های مبتلا به پره اکلامپسی به‌شدت بیماری بستگی دارد. برای خانم‌های باردار مبتلا به پره اکلامپسی خفیف در منزل و خانم‌های باردار مبتلا به پره اکلامپسی حاد در بیمارستان مراقبت لازم را انجام می‌دهند. در صورت بدتر شدن شرایط بیمار (پره اکلامپسی شدید) ختم بارداری غالباً به‌صورت سزارین صورت می‌گیرد. پره اکلامپسی و اکلامپسی (آخرین مرحله‌ی پره اکلامسپی همراه با بروز تشنج) تا زمان پایان بارداری به‌طور کامل قابل درمان نیستند، اما تا پایان بارداری اقدامات زیر صورت می‌گیرد:

✔️ ویزیت 3 بار در هفته

✔️ کنترل فشارخون بالا با مصرف داروی هیدرالازین با نظر پزشک معالج

✔️ اندازه‌گیری آلبومین ادرار 3 بار در هفته

✔️ مصرف دارو برای تحریک تولید ادرار برای جلوگیری از الیگوری (کاهش ادرار)

✔️ زایمان زودرس در بعضی موارد حاد برای اطمینان از بقای مادر

✔️ توصیه به استراحت

✔️ توصیه‌های تغذیه‌ای؛ مصرف مکمل ویتامین C E،D، آهن، کلسیم، افزایش مصرف روغن‌های غیراشباع در رژیم غذایی، مصرف پروتئین سویا، روغن‌زیتون، استفاده‌ی کافی از روی، منیزیم و پتاسیم، نوشیدن 6 تا 8 لیوان آب در روز و محدودیت دریافت نمک.

تأثیر کرونا بر بارداری

✍️ اینکه آیا بانوان باردار نسبت به سایر افراد در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این ویروس یا ابتلا به انواع شدیدتر بیماری هستند هنوز کاملاً مشخص نیست اما به دلیل تغییراتی که در شرایط جسمی و سیستم ایمنی بانوان باردار به وجود می‌آید، همان‌طور که در مورد سایر ویروس‌های خطرناک آنفولانزا مثل   SARSو MERS دیده‌شده است، ممکن است نسبت به جمعیت عمومی نوع شدیدتری از بیماری در بانوان باردار دیده شود. همچنین تب بالا در سه‌ماهه اول بارداری ممکن است خطرساز باشد و در مورد سایر آنفولانزاها مرده زایی، سقط‌جنین و زایمان زودرس دیده‌شده است، اما نکته دلگرم‌کننده در مورد این ویروس

این است میزان کشندگی آن نسبت به سایر ویروس‌هایی که به‌طور مشابه انتشار جهانی پیدا کردند بسیارکم و در حد 2% (نسبت به 30%-50% در بعضی انواع) بوده و پیشگیری از ابتلا به این ویروس بسیار ساده است

روش‌های پیشگیری از کرونا

✍️ یکی از اصلی‌ترین روش‌های پیشگیری از کرونا استفاده از ماسک می‌باشد که برای جلوگیری از انتشار قطرات تنفسی حاوی ویروس از دهان و بینی فرد مبتلا در هوا می‌باشد. برای مثال در مکان‌هایی مانند مترو که فاصله افراد از هم کم می‌باشد و احتمال قرار گرفتن در معرض قطرات تنفسی حاصل از عطسه و سرفه، زیاد می‌باشد استفاده از ماسک توصیه می‌گردد. لازم به ذکر است که از ماسک فقط برای یک‌بار و تا زمانی که مرطوب نشده می‌توان استفاده کرد. همچنین عدم تردد در اماکن شلوغ و دربسته مانند سینما، رستوران، مترو، تجمعات و... که تهویه خوبی ندارند نیز در پیشگیری از ابتلا به این ویروس بسیار مهم و مؤثر می‌باشد. ازآنجایی‌که ماندگاری این ویروس حتی به چند روز می‌رسد بنابراین امکان انتقال از آن از سطوح آلوده، اسکناس، تلفن و هر وسیله دیگری که ممکن است آلوده به ویروس شده باشد وجود دارد. پس بهترین و ساده‌ترین راه پیشگیری از کرونا شستشوی مکرر دست‌ها با آب و صابون می‌باشد. همچنین توصیه می‌شود از دست زدن به‌صورت، بینی و چشم‌ها بپرهیزید، زیرا حتی در صورت شست و شوی مداوم دست‌ها ممکن است در اثر تماس با سطوح آلوده باعث انتقال ویروس به بدن خود شوید.

⭕ واکسیناسیون کووید-19 :

واکسیناسیون کووید-19 به‌عنوان یکی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از این عفونت ویروسی در بانوان باردار توصیه‌شده است (مطابق ابلاغیه 17 آذرماه شماره نامه 300/17747د ) فرزند آوری : بر اساس شواهد موجود، اتخاذ تصمیم فرزند آوری بر اساس تصمیم زوجین و برنامه از پیش تعیین‌شده زندگی ایشان می‌باشد و تعویق آن به دلیل پاندمی بیماری توصیه نمی‌شود، در ضمن به‌تمامی زوج‌هایی که تمایل به بارداری دارند و تحت واکسیناسیون قرار نگرفته‌اند توصیه به انجام هر چه زودتر واکسیناسیون کووید19 - و تکمیل آن ضمن رعایت اصول پیشگیری از ابتلا به کووید-19 می‌شود .در مواردی که واکسیناسیون انجام‌شده و متعاقب آن متوجه بارداری شده یا به فاصله کمی بارداری رخ‌داده است، پیگیری نوبت بعدی واکسیناسیون مطابق دستورالعمل در دوران بارداری که از سوی وزارت بهداشت اعلام می‌گردد،الزامی است.

سعید اسپنانی

کلینیک ویژه | مجتمع آموزشی پژوهشی درمانی خیّرین سلامت