دارودرمانی و محاسبات دارویی
Drug یا دارو مادهای است که بهقصد پیشگیری ،تشخیص و درمان بیماری انجام میشود ازآنجاییکه تجویز داروها و ارزشیابی اثرات آنها ازجمله اقدامات اساسی پرستاران است.
لازم است که آنها در مورد مکانیسم عمل و تأثیرات داروهایی که به بیماران میدهند دارای اطلاعات علمی کافی باشند
این مسئله نیازمند درک علوم زیستی است که علاوه بر این، جهت تجویز صحیح و ایمن داروها به بیمار پرستاران باید شناخت کافی در مورد فارماکوکینیتک (یا بررسی اثرات دارویی)رشد و تکامل آناتومی انسان ،تغذیه و ریاضی داشته باشند
مفاهیم داروشناسی
نام شیمیایی ،نام علمی دارو است که در لیست فارماکوپه(فهرست داروهای ایالاتمتحده)امریکا درج میگردد و توسط سازندهای که برای اولین بار آن را در بازار پخش میکند تعیین میگردد و توسط شورای نامگذاری ایالاتمتحده تائید میگردد.
نام تجاری trade name :نامی که توسط شرکتهای داروساز انتخاب میشود.
نکته:یک داروی واحد با یک نام ژنریک میتواند دارای چندین نام تجاری باشد
پرستار/ماما باید با نام تجاری و ژنریک داروها آشنا باشد
مثال :
نام شیمیایی: هیدروکسی فنیل استامید
نام ژنریک: استامینوفن
نام تجاری: پانادول، پاراستامول، آپوتل، تاینیفن، تایلونول
طبقهبندی داروها:
داروها با ویژگی مشابه در یک دستهبندی قرار میگیرد طبقهبندی نشاندهنده اثرات دارو روی بدن است مثلاً آنتی بیوتیکها ، داروهای کاهنده قند خون، داروهای ضد فشارخون
اشکال دارویی:
داروها در انواع اشکال یا فراوردهها وجود دارد شکل دارو طریقه تجویز آن را تعیین میکند ترکیب دارو به نحوی طراحیشده است که جذب و متابولیسم آن را افزایش میدهد
اشکال دارویی مثل :
قرص
|
داروی پودری فشرده بهصورت یک صفحه سخت .بعضی بهمحض ورود شکسته میشوند و بعضی جهت جلوگیری از انحلال در معده پوشش آنتریک دارند
|
کپسول
|
یک نگهداری ژلاتینی برای نگهداری دارو به شکل پودر مایع یا روغن
|
شربت
|
محلول خوراکی حاوی شکر که برای طعم ناخوشایند دارو استفاده میشود
|
محلول آبی
|
یک یا چند داروی حلشده در آب
|
سوسپانسیون آبی
|
ذرات حلشده از یک دارو در یک مایعی مانند آب
|
الگزیر
|
یک محلول شیرین و معطر از الکل که بهعنوان نگهدارنده عوامل دارویی استفاده میشود
|
عصاره
|
شکل دارویی تغلیظ یافته ،برگرفته از گیاهان یا حیوانات
|
کرم
|
یک فراورده غیر جامد و غیر چرب برای استعمال پوستی
|
روغن ماشی
|
فراورده دارویی مخلوط با الکل روغن یا نرمکننده ،صابون برای استعمال پوستی
|
لوسیون
|
فراورده دارویی به شکل سوسپانسیون مایع برای استعمال پوستی
|
پماد(مرهم ،ضماد)
|
فراورده دارویی نیمه جامد از یک یا چند دارو برای استعمال پوستی و غشای مخاطی
|
ژل
|
یک فراورده نیمه جامد شفاف که هنگام استعمال روی پوست مایع میشود
|
چسب
|
فراورده دارویی مانند پماد اما ضخیمتر و سفت تر که نفوذ کمتری نسبت به پماد دارد
|
پچ ترشحی
|
یک غشای نیمهتراوا به شکل یک صفحه یا پچ حاوی دارویی که طی دوره طولانی مصرف میشود
|
تنتور
|
یک فراورده محلول مشتق از گیاهان با پایه الکل یا آب و الکل
|
پودر
|
یک یا چند دارو شامل ذرات ریز با استعمال داخلی و خارجی
|
شیاف
|
یک یا چند داروی مخلوط با یکپایه ثابت مثل ژلاتین که بهتدریج در بدن آزاد میشود
|
مکانیسم اثر دارو:
فارماکودینامیک: فرایندی که طی آن دارو فیزیولوژی سلول را تغییر میدهد در حقیقت همان اثر دارو بر بدن است.
فارماکوکینیتک : مطالعه حرکت مولکولهای دارو در بدن است و در حقیقت همان اثر بدن بر دارو است .فارماکوکینیتیک شامل جذب (بررسی چگونگی ورود دارو به بدن )،انتشار(رسیدن دارو به محل موردنظر)، متابولیزه شدن، دفع میباشد.
جذب :absorptionفرایندی که دارو به داخل بدن یا جریان خون وارد میشود که به عوامل زیر بستگی دارد1)طریقه مصرف 2)توانایی دارو برای حل شدن 3)جریان خون 4)وسعت سطح بدن5)قابلیت حل شدن دارو در چربی
انتشارdistribution :بعد از جذب دارو در بافت ها، سرانجام به محلی که باید روی آن اثر بکند انتشار پیدا میکند. سرعت انتشار بستگی به عوامل زیر دارد
1) گردش خون
2)نفوذپذیری غشایی
3)باند شدن با پروتئین
متابولیسم metabolisim:
بعدازاینکه دارو به مرحله فعالیت رسید متابولیزه میشود و بهصورت کمفعال یا غیرفعال درمیآید تا بهراحتی دفع شود سپس تخت تأثیر آنزیمهای موجود تغییراتی در آن به وجود میآید که سبب سمزدایی و شکسته شدن مولکولها و تبدیلشدن آن به ماده فعال شیمیایی و قابل دفع برای سلول میگردد .بخش عمده تغییر و تبدیل بیولوژیکی مواد در کبد صورت میگیرد ولی ریه،کلیه،خون،روده نیز داروها را متابولیزه میکند.
دفع:exceratin
دارو بعد از متابولیزه شدن از راه کلیهها کبد روده ریه غدد مترشحه خارجی (غده عرق،غده شیری)روده از بدن دفع میشود.ساختار شیمیایی دارو طریقه دفع دارو را مشخص میکند مثلاً ترکیبات گازی همانند اکسید نیترو و الکل از طریق ریه دفع میشود تنفس عمیق و سرفه به بیمار بعد از عمل جراحی کمک میکند تا گازهای بیهوشی سریعتر دفع شود.
عملکرد دارویی:
اثرات درمانی therapeutic effect
پاسخ فیزیولوژیک مورد انتظار بدن به دارو. مثلاً نیتروگلیسیرین باعث پایین آمدن کار قلب و بالا رفتن خونرسانی میوکارد میشود
یک دارو ممکن است چندین اثر درمانی داشته باشد آسپرین (ضد درد، ضد تب، ضدالتهاب، ضد انعقاد)
عوارض جانبی :side effect
اثرات ناخواسته و ثانویه دارو است که ممکن است موجب صدمه یا آسیب شود
اگر عوارض جانبی بیش از اثرات درمانی دارو بود باید قطع شود
اثرات مخرب destructive effect
همان پاسخهای شدید به دارو است برای مثال بیمار ممکن است به دنبال مصرف دارو دچار اغما شود که بلافاصله باید دارو قطع شود
اثرات سمی toxic effect(تجمع مقادیر دارویی):اثرات سمی به دنبال مصرف طولانیمدت یا تجمع در خون به دلیل اختلال در دفع یا متابولیسم مقادیر زیاد در بدن که اثرات مرگباری به همراه دارد.مثلاً اثرات سمی مورفین باعث تضعیف تنفسی و مرگ میشود.
اثرات آلرژیک :aliergic effect واکنشهای حساسیتی یکی دیگر از پاسخهای غیرقابلپیشبینی به داروها هستند .ممکن است بیمار با مصرف مقدار اولیه دارو دچار حساسیت ایمنولوژیکی شود با تکرار مصرف دارو بیمار نسبت به دارو عناصر شیمیایی یا متابولیت های آن واکنش حساسیتی نشان خواهد داد.آلرژی دارویی خفیف،متوسط یا شدید است.واکنش آلرژیک خفیف با کهیر(برجستگی نامنظم پوست در اندازه و شکل مختلف با حاشیه قرمز و مرکز رنگپریده )بثورات یا راش (وزیکولهای برجسته و کوچک و قرمز منتشر در تمام بدن)خارش و رینیت (التهاب غشای مخاطی بینی همراه با ترشحات شفاف و آبکی)
نکته مهم :در واکنش آلرژیک همیشه باید از دستبند شناسایی (قرمز)استفاده شود
واکنش آلرژیک شدید با انقباض ناگهانی عضلات برونشیول ورم حلق و حنجره و خسخس شدید و تنگی نفس مشخص میشود.در درمان واکنش آلرژیک از آنتیهیستامین ، برونکودیلاتورها، اپی نفرین استفاده میشود.
واکنش خود سنتزی: دارو ممکن است موجب اثرات غیرمنتظره همانند خود سنتزی شوند در این شرایط بیمار نسبت به دارو پاسخ متفاوتی از حالت طبیعی میدهد بهعنوانمثال کودکی که آنتیهیستامین دریافت کرده است ممکن است بهجای خوابآلودگی دچار بیقراری یا هیجان شود. امکان پیشبینی این واکنش در بیمار وجود ندارد.
تداخلات دارویی: وقتی دارویی بر مکانیسم عمل داروی دیگر اثر میگذارد تداخل دارویی نامیده میشود.
اثر آنتاگونیست: وقتی دارویی اثر داروی دیگر را کاهش دهد .مثلاً کلسترامین جذب استامینوفن را کاهش میدهد.
اثر سینرژیستیک: تأثیر مصرف همزمان دو دارو بیشتر از زمانی است که بهطور جداگانه مصرف میشود بهطور مثال الکل که ماده تضعیفکننده سیستم اعصاب مرکزی است اثر سینرژیک با داروهای آنتیهیستامین ضدافسردگی باربیتورات و مخدر دارد.
گاهی بعضی داروها باهم تجویز میشوند تا تداخل دارویی ایجاد شود که برای بیمار سودمند باشد مثلاً در بیمار دچار هایپرتانسیون چندین دارو مثل دیورتیک و وازودیلاتورها تجویز میشود تا باهم کنترل فشارخون را سبب شود.
زمانبندی پاسخ دوزهای دارویی:
عمل دارو در بدن را میتوان با توجه به نیمهعمر آن یا مدتزمان لازم برای فرایند حذف بدن بهمنظور کاهش غلظت دارو در بدن به نصف توصیف کرد برای مثال اگر بیمار یک گرم دارو دریافت میکند که نیمهعمر 8 ساعته دارد بیمار در مدت 8 ساعت میلی500 گرم دارو را دفع میکند و در 8 ساعت بعد 250 میلیگرم دفع میشود و این فرایند ادامه پیدا میکند تا دارو کامل دفع شود.
ابتدا 100%
بعد از 8 ساعت 50%
بعد از 16 ساعت 25%
بعد از 24 ساعت 5/12%
بعد از 32 ساعت 2/6 %
ازآنجاکه هدف بیشتر دارودرمانی حفظ سطح ثابت دارو در بدن است دوزهای مکرر برای حفظ این سطح درمانی لازم است. هنگام جذب دارو از دستگاه گوارش به پلاسمای خون یا تجویز دارو بهصورت خوراکی غلظت آن در پلاسما افزایش پیدا میکند که این نقطه پیک پلاسمایی است. در هنگام تجویز دارو بهصورت وریدی پیک بلافاصله بعد از مصرف است. برای حفظ غلظت دارو در خون دوز بعدی باید مصرف شود که همان سطح صاف یا پلاتو است. پس در اینجا مشخص میشود که چرا داروهایی مثل ضد درد باید در زمان مشخص داده شود. داروی درد برای بیمار در زمان مشخص اثرگذارتر است تا اینکه بیمار شکایت کند و دارو تجویز شود
شروع اثر:onset
|
زمانی که دارو پس از ورود به بدن از خود پاسخ نشان میدهد
|
اوج اثر: peak
|
زمانی که طول میکشد تا دارو به بالاترین غلظت خود در بدن برسد
|
دوام اثر: troug
|
حداقل غلظت سرمی- خونی در او درست قبل از دریافت نوبت بعدی دارو
|
مدت اثر: duration
|
مدتزمان تأثیرگذار بودن دارو
|
کفه:plateau
|
رساندن دارو در سرم به غلظتی معین و ثابت نگهداشتن آن با تجویز نوبتهای بعدی دارو
|
|
نیمهعمر سرمی دارو haif time مدتزمانی که مقدار دارو از اوج به نصف این میزان برسد.
|
با توضیحات بالا به اهمیت تجویز داروها در ساعت منظم جهت دستیابی به غلظت درمانی در خون پی میبریم.
برنامهی زمانی تجویز دارو:
قبل از غذا
|
ac
|
بر اساس تمایل
|
ad
|
قبل از خواب
|
nightly
|
بعد از غذا
|
pc
|
در صورت نیاز
|
prn
|
هرروز صبح
|
qam
|
هرروز
|
daily
|
فوراً
|
stat
|
پرستاران باید از برنامهی رمان بندی تجویز دارو و مقدار تجویز فواصل دارو آگاهی کامل داشته باشد .مثلاً باید بداند که دارویی مثل امپرازول حتماً با معده خالی و ناشتا خورده شود زیرا در محیط قلیایی جذب میشود و در صورت مصرف با معده پر چو ن محیط اسیدی شده جذب نمیشود
روشهای تجویز دارو:
روشهای تجویز دارو به نوع و اثرات مطلوب دارو و شرایط جسمی و روانی هر بیمار بستگی دارد و باید برای تعیین بهترین روش با پزشک مشورت کرد
تجویز دارو از راه دهان:آسانترین و متداولترین روش است
تجویز دارو از راه زیرزبانی: مانند نیتروگلیسیرین که تا حل شدن کامل دارو باید از نوشیدن مایعات خودداری کرد
تجویز دارو از راه گونه:داروی جامد در دهان و مقابل غشای مخاطی گونه گذاشته میشود.بیماران باید بهنوبت از هر دو گونه استفاده کنند تا از تحریک مخاطی پیشگیری شود
تجویز دارو به روش تزریقی:
داخل جلدی:ID
زیر جلدی:SUB-Q
داخل عضلانی:IM
داخل وریدیIV
بعضی داروها را میتوان از طریق دیگر وارد حفرات بدن کرد مثل :
روش اپی دورال که دارو از طریق کاتتری که پرستار بیهوشی یا متخصص بیهوشی به فضای اپی دورال واردشده ،به این فضا تجویز میشود این روش بیشتر جهت تجویز داروی مسکن بعد از اعمال جراحی استفاده مس شود و دارو به شکل بولوس یا انفوزیون مداوم از طریق آن تجویز میشود
روش داخل نخاعی: که دارو از طریق کاتتر جای گذاری شده در فضای تحت عنکبوتیه یا دریکی از بطنهای مغزی تجویز میشود که معمولاً طولانیمدت است
داخل صفاق: دارو در حفره صفاق تجویز میشود انتی بیوتیک ها، شیمیدرمانی و انسولین از این طریق تجویز میشود
داخل پرده جنب: دارو از طریق دیوار قفسه سینه به داخل پرده جنب تجویز میشد این روش ممکن است بهصورت تزریقی و یا از طریق چست تیوپ توسط پزشک صورت بگیرد .اکثراً در تجویز داروی شیمیدرمانی استفاده میشود و یا در درمان افیوژن پلور استفاده میشود که اصطلاحاً پلورادزیس گفته میشود
داخل شریانی : بهطورمعمول در بیماران داری لختههای شریانی استفاده میشود که پرستار انفوزیون مداوم داروهای حلکننده لخته را انجام میدهد
داخل استخوانی: در شرایط اورژانس که دسترسی به ورید بسیار سخت است مخصوصاً در نوزادان و اطفال بسیار کمککننده است
تجویز موضعی دارو: روی پوست و مخاط به کار میرود
.برخی داروها مثل نیتروگلیسیرین و استروژن اثرات سیستمیک دارند زیرا از دیسک با پچ پوستی برای تجویز موضعی آنها استفاده میشود .دیسک پماد را روی پوست حفظ میکند در این روش دارو حداقل برای 24 ساعت و یا حداکثر 7 روز روی پوست نگه میدارد
.داروهایی که روی غشای مخاطی مصرف میشود مثل* شیاف مقعدی یا واژینال ،*کاربرد مستقیم مایع یا پماد مثل غرغره کردن یا مالیدن دارو به گلو با سواپ، * چکاندن دارو به حفرات بدن مثل قطره گوش
روش استنشاقی: داروهای استنشاقی هم ممکن است تأثیر موضعی یا سیستمیک داشته باشند(بخاطر مویرگ های فراوان در بافت ریه)
روش داخل چشمی: در این روش داروی مشابه با لنز تماسی را داخل چشم قرار میدهند. صفحه دارویی دارای دولایه نرم است که دارو بین آنها قرار میگیرد . صفحه دارو مشابه لنز داخل چشم قرار میگیرد و به مدت یک هفته میتواند در چشم باشد پیلوکارپین(در درمان گلوکوم) با این روش استفاده میشود
سیستمهای نگهداری دارو
محلهای درست قرار دارند سیستمهای نگهداری و توزیع دارو متفاوت است داروساز دارو را آماده میکند اما پرستاران آنها را به بیماران توزیع میکند و اتاقهای ویژه درمان ، کابینتهای کامپیوتری دارو ، ترالی دارویی قابلحمل و واحدهای ذخیره دارو در کنار اتاق بیمار مثالهایی از محلهای نگهداری دارو هستند.
سیستمهای توزیع دارو شامل موارد زیر است:
قفسه متحرک دارویی:که به پرستار اجازه میدهد دارو را خارج از اتاق مددجو قرار دهد
پرستاران باید اطمینان حاصل کنند که تمامی داروها در یا تحت نظارت مداوم هستند.
در سیستم ذخیره دارو بهطور گسترده از ترالی های دارای کشو استفاده میشود که در این کشو از داروی 24 ساعته هر بیمار استفاده میشود و روی هر کشو اسم تخت و بیمار نوشتهشده است
اتاق دارویی:بسته به تسهیلات یک اتاق دارو برای اهداف مختلف در نظر گرفته میشود.ترالی دارو و یخچال مخصوص دارو در این اتاق نگهداری میشود.اتاق دارویی بسته به خطمشی بیمارستان باید کلید داشته باشد و پرستاران بعد از استفاده آن را قفل کنند.
سیستمهای توزیع خودکار:این سیستم برای کنترل کامپیوتری توزیع دوزهای واحدی و مخدرها طراحیشده است.نام و داروی بیمار باید پیش از توزیع دارو مشخص شود یک پرستار با یک کد وارد سیستم میشود و شماره شناسایی بیمار وارد کامپیوتر میشود در این سیستمها پرستار داروی دستور دادهشده و مقدار و راه مصرف را انتخاب و سپس دارو به پرستار تحویل داده میشود و پرستار ثبت کرده و بهحساب بیمار گذاشته میشود.
انواع دستورات دارویی
دارو نمیتواند بدون دستور مراقب سلامت به بیمار داده شود و انواع دستور دارویی بر اساس دفعات و یا فوریت در تجویز وجود دارد که پرستاران باید از آن آگاه باشند و پیگیری کنند
دستور دارویی ثابت یا معمول standing order
دستوراتی که دوره مصرف مشخصی دارند . دستور ثابت یک تاریخ پایان ،مصرف،یا تعداد دفعات مشخص مصرف دارند.اکثر مراکز درمانی برای قطع خودبهخود دستورات ثابت قوانینی دارند.مثلاً دکادرون 100 میلیگرم روزانه برای 5 روز
در صورت دستور دارویی لزوم prn
پزشک ممکن است مصرف دارو را زمانی که بیمار به آن نیاز دارد دستور دهد.پرستار بر اساس بررسی عینی و ذهنی جهت تعیین نیاز بیمار دارو به او میدهد.گاهی پزشک بسته به نیاز بیمار حداقل فاصله زمانی را برای مصرف مجدد در نظر میگیرد و برای مثال مورفین 2میلیگرم IV هر 1-2 ساعت PRNبرای درد ناشی از برش جراحی.پرستار باید با استفاده از مقیاس درد و ثبت میزان درد مسکن را به بیمار تزریق کند و در صورت افزایش 50 تا 100 درصدی دوز دارو افزایش داده شود.
دستورات نامشخص برای داروهای PRN مثلاً آمپول مورفین 5 تا 10 میلیگرم PRN موجب خطاهایی دارویی میشود.
در صورت دو داروی PRN با عمل مشابه بیمار دارد باید دستور بهصورت واضح و شفاف نوشته شود مثلاً داکوسیت 100 میلیگرم خوراکی 3 بار در روز برای یبوست و بیزاکودیل 10 میلیگرم شیاف مقعدی روزانه PRN برای یبوست علاوه بر داکوسیت اگر حرکات رودهای هر 2 روز روی ندهد.
دستورات یکبار SINGLE ORDER
پزشک اغلب دارویی را برای یکبار در زمان خاصی دستور میدهد مثل قبل از جراحی یا داروی تزریقی قبل از اقدامات تشخیصی
دستورات فوری STAT ORDER
دارویی که فوری و فقط برای یکبار تجویز میشود و در زمان فوریت و وقتیکه وضعیت بیمار بهطور ناگهانی تغییر میکند.
دستور کنونی \ دستور جدید از دستور برای یکبار اختصاصیتر است و زمانی که بیمار به داروی سریع نیاز دارد اما نه فوری.
هنگام دریافت دستور جدید پرستار 90 دقیقه وقت دارد که دارو را تجویز کند و این دارو برای یکبار تجویز میشود.مثل ونکومایسین 1 گرم وریدی بهصورت متصل به سرم اکنون
نسخه :
پزشک برای بیمار نسخه مینویسد که خارج از بیمارستان مصرف کند
قسمتهای مختلف دستورات دارویی:
برگه دستورات دارویی شامل قسمتهای زیر باید باشد:
- نام و نام خانوادگی بیمار
- ساعت و تاریخ دستور دارویی نوشتهشده
- اسم داروی تجویزی
- مقادیر دارویی
- راه تجویز دارو
- دفعات تجویز
- امضا فردی که دستور دارویی نوشته است
خطاهای دارویی:
خطاهای دارویی موجب استفاده نامناسب از دارو و یا صدمه به بیمار میشود.پیشگیری از خطاهای دارویی ضروری است
مراحل پیشگیری از خطاهای دارویی:
تهیه داروی هر بیمار در یکزمان
پیروی از قانون هفتدر تجویز دارو
حداقل 3 بار برچسب خوانده شود
1)زمان برداشتن دارو
2)قبل از آماده کردن و باز کردن دارو
3)هنگام برگرداندن دارو به کمد دارویی
حداقل از دو روش برای شناسایی بیمار استفاده شود
هشدار بالینی: هرگز از بیمار اینگونه نپرسید که آیا شما آقای محمدی هستید؟
تمام محاسبات و فرایند تجویز دارو دو بار کنترل شود
نوشته ناواضح با فرد تجویزکننده شفافسازی شود
دوز خیلی کم یا زیاد سؤال شود
بهمحض دادن دارو ثبت شود
بهمحض بروز خطا گزارش شود
در برنامههای ضمن خدمت شرکت کنید
هنگام دارو قبل از آن خوب استراحت کرده باشید در هنگام خستگی بروز خطا بیشتراست
حین تجویز دارو به بیمار آموزش دهیم
از خطمشیهای تجویز داروی بیمارستان تبعیت کنیم.
روشهای اندازهگیری دارو:
بهطورکلی 3 سیستم برای اندازهگیری دارو وجود دارد که پرستاران / ماما باید از آن مطلع باشند
سیستم متریک: که همان کیلوگرم، گرم، میلیگرم، لیتر، میلیلیتر…..
سیستم دارو فروشی سنتی: بر اساس وزن دانه گندم است و واحدهایی مثل ، پینت، کوارت، اسکرویل………….
سیستم خانگی: مثل قطرهچکان ، لیوان، فنجان، قاشق چایخوری(5cc) ، قاشق غذاخوری 15cc))
معادلهای سیستم متریک
1000g
|
1Kg
|
1000mg
|
1g
|
1000 micrograms
|
1mg
|
1000ml
|
1liter
|
15gtt
|
1cc
|
30 ml or 30 cc
|
1ounce
|
محاسبه مقدار دوزهای داروهای خوراکی:
دوز دستور دادهشده
|
دوز موجود
|
مقدار داروی موردنظر= x
|
مقدار داروی در دسترس
|
مثال: برای بیماری آموکسیسیلین 625 میلیگرم خوراکی دستور دادهشده است داروی مایع آماده است آموکسیسیلین شامل 250 میلیگرم در 5 سیسی است باید چه مقدار تجویز شود؟
محاسبه مقدار دوزهای داروهای تزریقی:
دوز دستور دادهشده
|
دوز موجود
|
مقدار داروی موردنظر= x
|
مقدار داروی در دسترس
|
مثال: برای بیمار مبتلا به ترومبوز ورید عمقی هپارین به میزان 6000 هزار واحد در 6 ساعت بهصورت داخل وریدی دستور دادهشده است درصورتیکه هپارین 10000 واحد در میلیلیتر باشد چند میلیتر در 6 ساعت باید انفوزیون شود؟
محاسبه مقدار دوزاژ داروهای درصدی:
برای فراوردههایی مثل لیدوکائین، منیزیم، کلسیم که بهصورت درصد بیان میشود به دو روش میتوان عمل کرد
وقتی عنوان درصد برای یک دارو مطرح میشود یعنی در 100 میلیلیتر محلول ،x گرم از آن دارو وجود دارد.بهعنوانمثال 2% یعنی 2 گرم دارو در 100 میلیلیتر محلول
روش محاسبه سریع: هرگاه محلول بهصورت درصد باشد ،درصد برداشته میشود و با اضافه کردن صفر کنار عدد باقیمانده مقدار دارو برحسب میلیگرم در 1 میلیلیتر به دست میآید. مثلاً محلول 2%لیدوکائین حاوی 20میلیگرم دارو در هر سیسی محلول است
مثال: برای یک بیمار مبتلا به تاکی کاردی بطنی با وضعیت همودینامیک پایدار 60 میلیگرم لیدوکایین 2% تجویزشده چند میلیلیتر باید به بیمار تجویز شود؟
نحوه محاسبه تنظیم قطرات سرم از طریق ست سرم:
|
|
مقدار محلول(برحسب میلیلیتر) *15(فاکتور قطره ست)
60 * زمان انفوزیون (ساعت)
|
روش محاسبه سریع:
|
مقدار محلول
|
=تعداد قطرات ست سرم
|
4 * زمان انفوزیون
|
مثال: درصورتیکه بخواهید 1200 میلیلیتر سرم را در مدت 6 ساعت انفوزیون کنید تعداد قطرات چقدر است ؟
نحوه محاسبه تنظیم قطرات سرم از طریق میکروست:
|
DROP/MIN=ML/H
|
مثلاً 10 سیسی در ساعت برابر با 10 قطره در دقیقه
|
X=
|
مقدار محلول(برحسب میلیلیتر) *60(فاکتور قطره میکروست)
60 * زمان انفوزیون (ساعت)
|
روش محاسبه سریع:
|
مقدار محلول
|
=تعداد قطرات
|
زمان انفوزیون(ساعت)
|
مثال: برای بیماری 2 گرم سفتازیدیم در 100 سیسی سرم قندی 5% در مدت 30 دقیقه تجویزشده تعداد قطرات میکروست چقدر است؟
|
200=
|
60 * 100
|
0.5 * 60
|
قانون SRF : هر 6 قطره میکروست حاوی همان مقدار دارو است که ما در 100 سیسی میکروست ریختهاید با یک واحد کوچکتر
یعنی اگر mg5 TNG میکروست حل کرده باشیم 6 قطره آن حاوی 5 واحد TNG دارد
200 mg دوپامین در 100 سیسی میکروست 6 قطره حاوی 200 میکروگرم دوپامین است
مثال: برای تهیه 10 میکروگرم دوپامین در بیمار 60 کیلوگرمی از معادله زیر استفاده میکنیم؟
|
نحوه محاسبه داروهایی که بهصورت میکروگرم به ازای کیلوگرم وزن بیمار در دقیقه تجویز میشود:
وزن*دوز درخواستی*60 (فاکتور قطره)*مقدار محلول(ml)
|
مقدار محلول در حلال
|
مثال: برای بیمار مبتلا به افت فشارخون که 70 کیلوگرم وزن دارد دوپامین به مقدار 10 میکروگرم در کیلوگرم در دقیقه تجویزشده درصورتیکه آمپول دوپامین 200 میلیگرم در 100 سیسی محلول سزم قندی 5%باشد دارو چند قطره باید برود؟
21=
|
60 * 10 * 100 * 70
|
200 * 1000
|
نحوه محاسبه داروهایی که بهصورت واحد در ساعت u/h یا میلیگرم در ساعت تجویز میشود؟
دوز درخواستی*60 (فاکتور قطره)*مقدار محلول(ml)
|
مقدار محلول در حلال*60
|
مثال:برای بیمار مبتلا به DVT انفوزیون هپارین به مقدار 1000U/hr تجویزشده درصورتیکه 10000 واحد هپارین را در 100 سیسی دکستروز 5% رقیق کرده باشیم و فاکتور قطره هم میکروست باشد چند قطره در دقیقه میشود؟
10=
|
100 * 60 * 1000
|
60 * 10000
|
فرمول ساخت انواع غلظتها و سرم ها
حجم محلول غلیظتر برابر است با:
حجم محلول موردنظر *
|
غلظت محلول رقیق - غلظت موردنظر
|
=حجم محلول غلیظتر
|
غلظت محلول رقیقتر – غلظت محلول غلیظتر
|
مثال: میخواهیم 100 سیسی سرم دکستروز 25 %بسازیم برای این کار از دکستروز 10%و 50% استفاده میکنیم
100 = 37.5 *
|
10 - 25
|
10 - 50
|
طبق محاسبه انجامشده به مقدار 37/5 سیسی سرم دکستروز 50% نیاز است و برای به دست آوردن سرم دکستروز 10% باید 37/5 -100 شد که 62/5 سیسی میشود.
داروهای پرخطر | مجتمع آموزشی پژوهشی درمانی خیّرین سلامت
نظر دهید