راهنمای جامع مراقبت از بیمار سوختگی

تغذیه

در اثر سوختگی بخشی از بافت های بدن شامل پوست، ماهیچه‌ها و رگ‌ها از بین می‌روند، همچنین بدن به میزان قابل‌توجهی آب و سایر مایعات را از دست می‌دهد. در اثر از بین رفتن پوست در محل سوختگی درجه حرارت بدن هم کاهش می‌یابد. همراهی تمامی این عوامل باهم باعث می‌شود که در سوخت‌وساز بدن اختلال ایجاد گردد.

نیازهای تغذیه‌ای بیمار مبتلابه سوختـگی

با توجه به از دست رفتن آب بدن توصیه می‌شود بیمار مبتلابه سوختگی روزانه 12-10 لیوان مایعات شامل آب، آب‌میوه طبیعی و تازه، دوغ و... بنوشد. لازم به ذکر است، افرادی که به بیماری‌های قلبی عروقی و کلیوی مبتلا هستند و نیز افراد با سن بیشتر از 50 سال و کمتر از 2 سال جهت تعیین مقدار مایعات مصرفی در روز باید به متخصص تغذیه مراجعه نمایند.

پروتئین‌ها

در ایمنی بدن، ترمیم بافتها و تولید انرژی نقش مهمی دارند که در مواد غذایی از قبیل تخم‌مرغ، گوشت مرغ و ماهی، گوشت قرمز، لبنیات و حبوبات وجود دارند. توصیه می‌شود در سوختگی از غذاهای کم‌چرب استفاده شود و حداقل چربی مصرفی، از مواد غذایی حاوی امگا 3( ماهی، میگو، زیتون، گردو و...) که باعث بهبود پاسخ ایمنی بیمار در برابر عفونت می‌شود، تأمین گردد.

ویتامین‌های گروه B

در فرایند سوخت مواد مغذی برای تولید انرژی نقش مهمی دارند که در شیر، جوانه‌ها (مانند جوانه گندم، حبوبات) و انواع گوشت‌ها یافت می‌شوند.

ویتامین C

در ساخت کلاژن موجود در عضلات و ایمنی بدن دخالت دارد و جهت ترمیم زخم موردنیاز می‌باشد که در مرکبات، گیلاس، موز، طالبی، هندوانه، انگور، آلو، توت‌فرنگی، گوجه، کدو، لوبیا سبز، فلفل سبز و قرمز وجود دارد.

ویتامین A

برای عملکرد سیستم ایمنی ضروری می‌باشد که در شیر، ماست، پنیر، تخم‌مرغ، سبزی، هویج، سیب‌زمینی، اسفناج و زردآلو یافت می‌شود. توصیه می‌شود از لبنیات پاستوریزه کم‌چرب استفاده شود.

ویتامین E

به‌عنوان آنتی‌اکسیدان عمل کرده و باعث بهبودی زخم می‌شود و در جوانه گندم، جوانه حبوبات، روغن‌های گیاهی، مغزها، سبزی‌های برگ سبز و میگو یافت می‌شود. برای تهیه حبوبات جوانه‌زده ابتدا حبوبات 5 ساعت خیسانده شود، پس‌ازآن 48 ساعت زیر پارچه مرطوب نگهداری شود تا جوانه بزند، سپس پخته شود (در صورت فریز کردن تا یک ماه قابل‌استفاده می‌باشد).

ویتامین K

نقش مهم و حیاتی در انعقاد خون دارد و در اسفناج، سبزی‌های برگ سبز، کلم سبز و چای سبز یافت می‌شود. توصیه می‌گردد برای جبران خون ازدست‌رفته از طریق پوست آسیب‌دیده، از مواد غذایی حاوی ویتامین آ و مواد غذایی حاوی فولیک اسید مانند سبزی‌ها، همچنین مواد غذایی حاوی آهن مانند جگر سالم و تازه، گوشت قرمز کم‌چرب، مغزها، سویا و حبوبات جوانه‌زده مانند لوبیا، عدس، نخود، ماش و سبزی‌های برگ سبز استفاده نمایید. توصیه می‌گردد برای افزایش جذب آهن، مواد غذایی فوق به همراه منابع ویتامین C مانند آب‌لیمو، آب‌پرتقال یا آب‌نارنج مصرف شود.از مصرف مواد غذایی حاوی ادویه، فلفل، غذاهای شور، سرخ‌شده و تنقلات بوداده به دلیل افزایش خارش و احتمال بروز تاول مجدد در نواحی بهبودیافته، بپرهیزید. بیماران محترم سعی نمایید وعده‌های غذایی خود را در پنج تا شش وعده تقسیم نمایید. کودکان و نوجوانان می‌توانند از تمامی غذاهایی که خانواده مصرف می‌کند، استفاده نمایند با این تفاوت که نیازمندی آنان به غذا چندین برابر شرایط عادی می‌باشد .

جهت افزایش اشتها موارد ذیل را رعایت نمایید:

1. ورزش کنید، صورتتان را بشویید و مسواک بزنید.

2. قبل از غذا، آب و آب‌میوه ننوشید.

3. ماست پاستوریزه کم‌چرب، سبزی‌های تازه، میوه‌ها و انواع سالاد به افزایش اشتها کمک می‌کند.

4. در صورت بی‌اشتهایی مداوم، کاهش وزن، افزایش وزن و سایر مشکلات تغذیه‌ای به متخصص تغذیه یا پزشک معالج مراجعه نمایید.

با صلاحدید متخصص تغذیه و پزشک معالج بر اساس شرایط هر بیمار مکمل‌هایی نظیر مولتی‌ویتامین مینرال، روی، ب کمپلکس، ویتامین A ،ویتامین C ،منیزیم و... توصیه می‌گردد

جهت جلوگیری از بدشکلی و ایجاد گوشت اضافی در نواحی سوخته، لباس‌های ضد اسکار و فشاری با نظر پزشک معالج توصیه می‌شود.

همچنین بخوانید: تغذیه در سوختگی

مراقبت‌های پس از ترخیص

• در صورت سوختگی لب، با چرب کردن از ترک‌خوردگی آن جلوگیری کنید تا بتوانید راحت‌تر غذا بخورید.ورزش کنید تا با افزایش گردش خون  بهبود زخم شما تسریع شود.

مراقبت از زخم

• ابتدا از حرارت ملایم آب مطمئن شوید. با لیف نرم و شامپوی بچه به‌ملایمت زخم خود را بشورید. سعی شود از صابون عطردار استفاده نشود.

• با استفاده از پارچه نرم، تمیز و اتوکشیده به طریقه گذاشتن و برداشتن (نکشیدن) زخم را خشک‌کنید.

• با پماد تجویزشده محل سوختگی را چرب کنید.

• در هنگام پماد زدن باید ناخن‌ها را کوتاه کرده، دست‌ها را بشورید و انگشتر را بیرون آورید. می‌توان از دستکش یک‌بارمصرف (یا کیسه فریزر تمیز) و یا با دست‌های شسته به‌صورت یک‌لایه نازک پماد مالیده شود و به‌آرامی ماساژ داده شود تا جذب پوست گردد.

• برای محافظت از پوست سوخته در مقابل آفتاب از یک کرم ضد آفتاب با نظر پزشک استفاده کنید.

• هنگام قرار گرفتن در آفتاب جهت پوشاندن نواحی سوخته متناسب با موضع، از روسری، چتر، کلاه با لبه‌های پهن، دستکش نخی روشن و جوراب نخی استفاده شود. به مدت سه ماه طبق نظر پزشک، از ضد آفتاب استفاده کنید.

• به‌منظور کاهش خارش از لباس‌های نخی یا پنبه‌ای، جوراب‌های نخی و یا حوله‌ای و از کفش‌های کتانی نرم به مدت (حداقل 2 ماه) استفاده شود.

• هنگام خارش دوش آب سرد بگیرید. با حوله مرطوب پوست را خنک نگه‌دارید. پوست را با لوسیون‌های تجویزشده چرب نگه‌دارید و با ضربه زدن آهسته با  کف دست خارش را کاهش دهید.

• از خاراندن، خراشیدن، سائیدن، ضربه زدن، کشیدن و حرکات خشن در ناحیه سوختگی خودداری کنید.

از منابع حرارتی توأم با گردوغبار و خاک دوری‌کنید.

چسبندگی جلو گردن

الف – استفاده از گردنبند طبی

ب – بیمار بالش زیر سر نگذارد.

ج - یک ملحفه لوله‌کرده و از اولین مهرة پشتی به پایین قرار دهید.

مچ دست

مشکلات : 1- مچ دست 2- انگشتان خمیده

برنامه مراقبتی

الف ) گرفتن و بستن آتل توسط فیزیوتراپیست

ب ) راست کردن تمام مفاصل و انگشتان

ج ) جدا کردن انگشتان از یکدیگر

د ) شست را به تمام انگشتان و یا به انگشت کوچک برسانید

آرنج

مشکلات : خمیدگی آرنج

برنامه مراقبتی

الف ) بستن آتل در قسمت جلو آرنج توسط فیزیوتراپیست

ب ) با آرنج صاف، وزنه یک کیلویی را حمل کنید .

ورم در ناحیه دست‌ها

برنامه مراقبتی

الف ) دست‌ها را بالاتر از سطح بدن نگه‌دارید.

ب ) بالش را زیر دست‌ها قرار دهید

ج ) انگشتان دست را به‌صورت مشت باز و بسته نماید .

زانو

مشکلات : خم شدن زانو

برنامه مراقبتی

الف ) تهیه و استفاده ازآتل گچی در ناحیه پشت زانو

ب ) استفاده از مدالیته های فیزیوتراپی

ج ) قراردادن حوله‌ای در زیر تاندون آشیل که زانو صاف گردد .

د ) استفاده از دوچرخه ثابت ورزشی جهت افزایش دامنه حرکتی

ه ) گذاشتن کیسه‌شنی روی مفصل زانو مچ پاکوتاه شدن تاندون آشیل و افتادگی مچ پا

مچ پا

کوتاه شدن تاندون آشیل و افتادگی مچ پا

برنامه مراقبتی

الف ) تهیه آتل گچی توسط فیزیوتراپیست که مچ پا را به سمت بالا ببرد.

ب)استفاده از اولتراسوند و بستن Slingو فنر به مچ پا  

ج ) به بیمار توصیه می‌شود که پا را به دیوار فشار دهد.

د ) روی پاشنه پا راه برود.  ج) از پله بالا و پایین‌رود .

ه) کفش‌های پاشنه‌کوتاه و ساق بلند مانند پوتین بپوشد.

اسکار و خارش پوست

برنامه مراقبتی

الف ) استفاده از پمادهای ویتامین A+ D و لانولین

ب ) اولتراسوند 

ج ) باند کشی

د ) لباس‌های مخصوص ضد اسکار

ه ) تکنیک‌های ماساژ

آموزش به بیمار

الف ) از باند کشی در ناحیه موردنظر استفاده کند.

ب ) شستشوی ناحیه با شامپو بچه 

ج ) استفاده از داروهای ضد خارش و حساسیت

 چسبندگی زیر بغل

آموزش به بیمار

الف ) بیمار دست را از تنه دور نگاه دارد و از بانداژ حجیم زیر بغل استفاده کند.

ب ) یک خط کش بلند را با هر دو دست گرفته و بالای سر ببرد و دست‌ها را پشت سر بگذارد .  

ج ) استفاده از اولتراسوند و قرقره‌های ورزشی